Wat doet stress met je lichaam

Uit je hoofd, in je lichaam: pak stress aan

Je kent het wel: je hebt het gevoel dat je dagen te kort zijn. Je moet nog zoveel doen, het werk stapelt op, maar je bent moe. Je hartritme is sneller en je ademhaling zit hoog. Je kraakt af en toe met je nek en je voelt een druk op je voorhoofd. Toch ga je door. Je staat er niet bij stil, want er wordt wat van je verwacht, of je verwacht wat van jezelf.

Hoe zit dat nu eigenlijk met stress? Wat doet stress met het lichaam en het brein? Waarom negeren we stress en wat zouden we eigenlijk moeten doen? We leggen je er meer over uit.

Wat is stress

Wat is stress?

We kennen allemaal wel het gevoel dat het ons even te veel wordt. Je gezin, je werk, je familie, je vrienden: het vraagt allemaal om je aandacht. Je hebt het druk. Dat is meestal nog wel te handelen. Komt er echter iets anders bij, zoals problemen op je werk, problemen binnen het gezin of moeilijke dingen die je moet doen op je werk, dan is dit het juiste recept voor stress. De druk en de spanning lopen op, en houden aan.

Wat doet stress met je lichaam?

Even stress ervaren is geen ramp. Een bepaalde mate van stress kan je lichaam prima aan en heeft zelfs een bepaald nut. Stress heeft als doel om je lichaam in staat van paraatheid te brengen. Het zet aan tot actie. Wanneer de actie gedaan is, komt er weer ontspanning en herstel. Wanneer stress echter langdurig aanhoudt en er geen herstel is, dan betekent dit dat je roofbouw pleegt op je lichaam.

Door langdurige stress treedt er een ontregeling in je lichaam op. Stresshormonen zoals cortisol nemen toe en blijven verhoogd. Een verhoogd cortisolniveau kan op verschillende manieren een negatief effect hebben op het lichaam en het brein. Zo kan het leiden tot slaapproblemen (vroeg wakker worden), een disbalans in je bloedsuiker, diabetes, gewichtstoename (met name rond de buik), cardiovasculaire problemen (vernauwde aderen), en problemen met het immuunsysteem, de spijsvertering en de vruchtbaarheid.

Een verhoogd cortisolniveau is ook geassocieerd met structurele degeneratie van de hippocampus: een deel van de hersenen dat een belangrijke rol speelt bij de opslag van informatie. Tevens is er een verband tussen een verhoogd cortisolniveau en het verslechterd functioneren van de prefrontale cortex in de hersenen. Dit leidt tot geheugenproblemen, maar ook tot problemen met executieve functies en emotionele processen.

Biofeedback

Waarom negeren wij belangrijke signalen in ons lichaam?

Sommige mensen zijn gevoeliger voor stress dan anderen, maar wat is het verschil tussen mensen die volledig opgebrand raken en mensen bij wie dat niet gebeurt? Het verschil zit hem in de persoonlijkheid en de mate van herstel die iemand kan pakken. Net als bij topsporters is het namelijk belangrijk dat je na een stressvol moment of een stressvolle dag (extreme inspanning) kunt herstellen.

Niet iedereen doet of kan dat. Het is namelijk makkelijker om door te gaan. We zijn al gejaagd en draven maar door op de automatische piloot. We negeren alle signalen van ons lichaam. Moe zijn komt niet uit. We zetten ons er steeds overheen, want dingen moeten gedaan worden. Het lijkt functioneler om in ons hoofd te zitten en maar in actie te blijven. Op korte termijn levert dat het meeste op. We vergeten ons lichaam en zijn er totaal niet meer van bewust. Ons lichaam moet heel hard schreeuwen, willen we ernaar luisteren – maar dan is het vaak al te laat.

Wat zouden we eigenlijk moeten doen bij stress?

Het is belangrijk dat we het functioneren van ons eigen lichaam begrijpen. Hoe reageert ons lichaam op stress en welke signalen geeft het af? Dit helpt om bewuster te worden van de signalen die het lichaam ons geeft. Door regelmatig rustmomenten in je dag in te plannen, blijft er ruimte om te voelen en na te gaan hoe je erbij zit. Gaat het nog goed? Hoe is ademhaling? Heb je pijn in je nek?

Op het moment dat je je er bewust van bent, kun je er ook pas iets mee doen. Verder is het cruciaal dat je na drukke perioden voldoende tijd voor herstel neemt. Pak je ontspanning, zodat je cortisolniveau kan dalen, je lichaam zich kan herstellen en terug in balans kan komen.

Biofeedback is een zeer geschikte en waardevolle methode om meer inzicht te krijgen in het functioneren van je lichaam en om je stresssignalen te leren herkennen. Bij een Biofeedback training worden lichaamssignalen, zoals spierspanning, ademhaling, huidgeleiding, handtemperatuur of hartslag, gemeten en teruggekoppeld, oftewel zichtbaar gemaakt (feedback).

Biofeedback training geeft je inzicht in de manier waarop je lichaam reageert op spanning en ontspanning. Middels de feedback leer je je lichaamssignalen herkennen en beheersen, en kun je jezelf trainen om weer in balans te komen. Ook psychomotorische therapie kan je helpen om lichaamssignalen te herkennen en je acteren hierop aan te passen. Neem contact op met een psycholoog van BrainNetwork voor vragen of advies over stressklachten. We helpen je graag.

(Deze tekst verscheen in november 2018 tevens op Psycholoog.net, door Ilse Mennen.)

In onze Blog vind je meer artikelen over Stress en de invloed daarvan op je lichaam