Wat is Neurofeedback?
Als we het simpel proberen uit te leggen: Neurofeedback is een training voor je brein. Verschillende delen van je brein communiceren continu met elkaar. Neurofeedback kan je helpen om deze communicatie, de netwerken in je brein, te versterken en verder te ontwikkelen. Dit kan positief effect hebben op bijvoorbeeld het verminderen van klachten bij slaapproblemen of het verbeteren van aandacht bij ADD en ADHD. Hoe dit precies werkt en hoe dit als behandeling ingezet kan worden, leggen we je graag uit in deze blog.
1. Ontstaan en geschiedenis van Neurofeedback
2. Werking van Neurofeedback: Lerend vermogen van je brein
3. Verschillende vormen van Neurofeedback
4. Effectiviteit van Neurofeedback bij verschillende klachten
5. Neurofeedback, kosten en duur van een behandeltraject
Het ontstaan & geschiedenis van Neurofeedback
De ontwikkeling van Neurofeedback gaat terug naar de jaren 50, wanneer Dr. Joe Kamiya en Dr. Barry Sterman aan de Universiteit van California onderzoek doen naar de verschillende functies van ons brein. Dr. Kamiya bestudeerde het bewustzijn en ontdekte dat je een beloningssysteem kunt gebruiken om hersenactiviteit te veranderen. Op dat moment voerde Dr. Sterman een experiment uit om te zien of katten hun motoriek konden verbeteren. Door middel van een eenvoudig beloningsmechanisme leerden ze hun hersengolven te beheersen (voor het gewenste gedrag te vertonen), om een beloning te krijgen. Dit vormt de basisgedachte voor de huidige EEG-Neurofeedback training.
In de jaren 60 trokken deze technieken de aandacht van NASA-wetenschappers. NASA wilde deze methoden bij de astronauten gebruiken, als een vorm van preventie tegen aanvallen en hallucinaties bij blootstelling aan maanlanding brandstof, evenals voor aandachttraining. Sindsdien is er steeds meer wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werking en de toepassing van Neurofeedback in de behandeling van psychische klachten en het verbeteren van bepaalde cognitieve functies.
In een andere blog leggen we je meer uit over de geschiedenis van deze methode: het-ontstaan-van-neurofeedback
Het lerend vermogen van je brein
Om uit te leggen wat Neurofeedback precies is beginnen we bij ons eigen interne netwerk, ons autonome zenuwstelsel. Ons brein, centrale zenuwstelsel, auto-immuunsysteem, hormoonhuishouding, emoties en denken zijn met elkaar verbonden en beïnvloeden samen onze lichamelijke en geestelijke gezondheid en ons functioneren. Een goede werkzaamheid van dit vernuftige netwerk is daarbij afhankelijk van de communicatie tussen de verschillende delen. Veel van deze communicatie gebeurd onbewust maar kunnen we wel trainen door het lerend vermogen van dit systeem.
Bij neurofeedback maken we gebruik van dit lerend vermogen van je brein. Door het gebruik van elektroden kan je hersenactiviteit meten. Dit noemen we ook wel een QEEG. Door vervolgens feedback te geven op hersenactiviteit kan er een leerproces in gang worden gezet. Tijdens een Neurofeedback behandeling wordt bepaalde hersenactiviteit beloond. Deze beloning vindt vervolgens plaats door visuele (zien) of auditieve (luisteren) feedback.
Hersenactiviteit
Je hersenactiviteit bepaalt de mate van communicatie tussen de verschillende hersendelen. De communicatie tussen de verschillende hersendelen wordt gemeten in hersengolven. Deze golven ontstaan wanneer grote groepen neuronen gelijktijdig (elektrische) signalen naar elkaar afgeven. Deze hersenactiviteit varieert continu gedurende de dag, op basis van de taken die je doet of je mentale staat.
Wanneer je met veel concentratie een taak doet, laten je hersenen bijvoorbeeld een ander activatieniveau zien dan wanneer je slaapt. Het activatieniveau van je brein vertaalt zich in frequenties (hersengolven). Dit wordt ook wel gezien als de snelheid waarop de hersendelen met elkaar communiceren. Ons brein kent verschillende hersengolven, met ieder een unieke functie. Meer weten? In dit artikel op ADHDblog is een goed overzicht te vinden over de verschillende hersengolven.
Neurofeedback verder uitgelegd
Is deze informatie over Neurofeedback misschien nog wat vaag? We kunnen het je verder uitleggen aan de hand van een voorbeeld van hoe de training eruit ziet.
Tijdens een Neurofeedback training kun je bijvoorbeeld een spel spelen op een scherm, waarbij je een vliegtuig op het scherm bestuurt. Dit vliegtuig moet je door verschillende ringen op het scherm laten vliegen. Dat doe je op een unieke manier: het vliegtuigje bestuur je met je hersenactiviteit. Alleen bij de gewenste activiteit in je brein zal je het vliegtuig in de juiste richting sturen.
Door deze vorm van feedback leert je brein wat de gewenste hersenactiviteit is. Dit is een onbewust proces, dat we operante conditionering noemen. Tijdens dit leerproces zullen de klachten die je ervaart geleidelijk verminderen, bijvoorbeeld bij slaapproblemen, niet aangeboren hersenletsel of ADHD.
Operante conditionering
Het principe operante conditionering werd bekend door de Amerikaanse psycholoog Burrhus Frederic Skinner. Skinner ontwierp de zogenaamde Skinner-box, waarin hij een rat of een duif zette. Als het dier met de poot op een hefboom drukte, kreeg het een brokje. Door de beloning leerden de proefdieren steeds vaker op de hefboom te drukken. Neurofeedback werkt ook op basis van de operante conditionering: de hersenen krijgen een beloning als ze de goede hersengolven vertonen. Ons brein is zeer goed in het leggen van verbanden. Wanneer er een beloning te verdienen valt, leert ons brein wat daarvoor nodig is.
Verschillende vormen van Neurofeedback
Neurofeedback valt onder de biofeedback therapievormen. Biofeedback staat voor behandelmethode waarbij gebruik gemaakt wordt van lichaamssignalen (fysiologie) om tot een behandeling te komen van verschillende psychische klachten (lees hier meer over op de website van de biofeedback vereniging). Biofeedback kan afhankelijk van je klachten separaat ingezet worden als behandelvorm maar ook als aanvulling op cognitieve therapievormen zoals CGT en ACT.
Binnen de neurofeedback zijn over de afgelopen jaren verschillende behandeltechnieken ontstaan. De meest gebruikte technieken zijn: Loreta Z Score, Zengar/Neuro optimal & QEEG methode. De basis gedachte achter deze verschillende technieken komt sterk overeen, maar de werking kan sterk verschillen. De Loreta Z score en QEEG (klassieke) methode werken op basis van een persoonlijk behandeling die voortkomt uit een QEEG meting. Daarmee vragen deze technieken specifieke expertise van de behandelaar en kan er meer op basis van jouw EEG getraind worden. Daarbij maakt men bij Loreta Z-score training gebruik van 19 kanalen en wordt er getraind naar een data base.
Bij de klassieke manier wordt er 1,2 of 4 kanaals getraind waarbij op specifieke gebieden in het brein feedback wordt gegeven. Hierbij wordt het QEEG als basis gebruikt voor een behandelprotocol, maar wordt er door de behandelaar zelf bijgesteld in frequentie of locatie op basis van wat er in de trainingssessies gebeurd. Zengar of Neuro optimal werkt op basis van een meer algemene benadering en vaak zonder meeting vooraf. Daarmee is deze methode vaak minder specifiek gericht op je persoonlijke klachten.. Laat je altijd goed informeren zodat je tot een effectieve behandeling van je klachten komt.
Effectiviteit van Neurofeedback
Moderne beeldvormende technieken zoals EEG (kort voor Elektro-encefalografie) stellen ons steeds beter in staat om de relatie tussen hersenen en gedrag te begrijpen. Deze technieken geven inzicht in de structuren en de processen van specifieke hersengebieden. Hierdoor kunnen we de hersenactiviteit meten en behandelingen hierop toepassen.
Zoals eerder uitgelegd in deze blog, aan de basis van Neurofeedback ligt de veronderstelling dat operante conditionering van de hersenactiviteit kan leiden tot het versterken van neurale netwerken. Deze veranderingen en het versterken van neurale netwerken kunnen vervolgens je cognitief functioneren en gedrag positief beïnvloeden. Daarmee kan neurofeedback een effectieve behandeling bieden maar is tegelijkertijd ook niet voor alle klachten of in elke situatie even geschikt. Daarnaast vraagt een succesvolle Neurofeedback behandeling om een persoonlijke benadering. Elk brein functioneert anders en het afstemmen van de behandeling op jouw persoonlijke situatie vraagt aandacht en tijd.
Recente onderzoeken benadrukken de werking van Neurofeedback voornamelijk bij ADHD, ADD en slaapklachten. In 2018 is Neurofeedback op basis van onderzoeken benoemd als een veelbelovende behandeling voor kinderen met ADHD. Ook bij leerproblemen, waarbij concentratie een belangrijke rol speelt, kan Neurofeedback een effectief resultaat geven. Neurofeedback kan worden toegepast bij kinderen vanaf 6 jaar, met aandachtsproblemen, impulsiviteit en slaapproblemen. Daarnaast kan de methode ook geschikt zijn als alternatieve behandeling voor jongeren en volwassenen met klachten als gevolg van NAH of bij depressie.
Voordelen van Neurofeedback training:
1. Neurofeedback kan een alternatief zijn voor of aanvulling op medicatie
2. De behandeling is non-invasief & biedt langdurige resultaten
3. Minimale tot geen bijwerkingen (mogelijk wat vermoeidheid na de behandeling)
4. Er is geen verwijzing of diagnose nodig voor de behandeling
Neurofeedback behandeltraject
Voordat je voor een Neurofeedback training kiest: laat je altijd goed informeren over het type behandeling. Er zijn namelijk verschillende soorten Neurofeedback therapie. Daarnaast is het belangrijk dat de behandeling wordt uitgevoerd door een erkende therapeut. BCIA is een internationale organisatie voor training en certificering van Neurofeedback therapeuten. In het register van BCIA vind je de gecertificeerde therapeuten bij jou in de buurt.
Structuur en duur van een behandeltraject
Tijdens een Neurofeedback behandeling worden er elektroden op je hoofd geplaatst. Het gebied in de hersenen en de frequentie waarop we trainen is afhankelijk van de meting uit de basis-EEG. Het doel van de training is om de hersenactiviteit in specifieke gebieden zodanig te beïnvloeden dat je taken in het dagelijks leven makkelijker kan uitvoeren en dat je klachten daardoor verminderen. Training vindt plaats doordat je hersenen visueel of auditief feedback ontvangen wanneer de gewenste hersenactiviteit optreedt. Op basis van de QEEG en de analyse wordt een persoonlijk behandelplan gemaakt op basis waarvan de behandeling wordt gestart. Gedurende het traject kan het plan eventueel wat bijgesteld worden op basis van progressie die je maakt, de therapeut zal dit met je bespreken. Aan het eindde van het traject kan er eventueel een eindverslag gemaakt worden.
Wat is de duur van een Neurofeedback training? Om een langdurig resultaat te realiseren is het belangrijk om gedurende een periode van 2 tot 3 maanden consequent de behandeling te volgen. De behandeling vindt vervolgens 2x per week plaats in sessies van ongeveer 50 minuten. Dat wil zeggen dat er gemiddeld 25 sessies nodig zijn om een langdurig resultaat te bereiken: herhaling van het geleerde is hierbij belangrijk om tot een blijvend resultaat te komen.
Wat zijn de kosten van Neurofeedback training?
Zoals hier eerder uitgelegd bestaat een neurofeedback traject uit de onderstaande onderdelen. De prijs voor een volledig traject wordt met name bepaald door het aantal sessies. De kosten van een sessies met een gecertificeerde neurofeedback psycholoog zijn meestal rond de 100€ voor 50 minuten.
1. Intake, afname QEEG & analyse (90 minuten)
2. Behandel traject 2x per week (+/- 25 sessies van 50 minuten?
3. Afronding en eindverslag
Neurofeedback wordt niet vergoed vanuit de basisverzekering GGZ. In de meeste gevallen is een vergoeding vanuit een aanvullende verzekering wel mogelijk. Laat je hier over informeren door je verzekeraar. BrainNetwork is een gecertificeerde praktijk in de regio Utrecht. We werken uitsluitend met ervaren en BCIA gecertificeerde therapeuten. Lees hier voor meer informatie over onze tarieven en vergoedingen.
Wil je meer informatie over Neurofeedback?
Op onze website www.brainnetwork.nl vind je meer informatie over de behandelmethode en toepassing bij diverse klachten zoals slaapproblemen, leerproblemen(NLD), NAH of ADHD en ADD.
Wil je graag verder lezen over de werking van Neurofeedback? Dan vind je hieronder een aantal interessante artikelen en websites. Daarnaast beantwoorden we graag je vragen over Neurofeedback. Neem gerust contact met ons op of laat je vraag achter via onze website.
ISNR: Introduction Neurofeedback
Neurofeedback en ADHD
Artikel: What is Neurofeedback?
ADHDBlog: Meer over hersengolven
ADHDBlog: Neurofeedback behandeling
Universiteit Utrecht: Neurofeedback veelbelovende behandeling bij ADHD
