In onze samenleving worden steeds meer mensen geconfronteerd met overprikkeling. Dit verschijnsel kan voorkomen bij verschillende aandoeningen en situaties, zoals o.a. bij niet-aangeboren hersenletsel (NAH), burn-out, PTSS, autisme. Ondanks de grote impact die overprikkeling kan hebben op het dagelijks functioneren, wordt het vaak onderschat of niet goed begrepen door de omgeving.
Wat is overprikkeling?
Overprikkeling ontstaat wanneer de hersenen meer informatie moeten verwerken dan ze aankunnen. Dit kan leiden tot een breed scala aan symptomen, zoals:
– Vermoeidheid
– Concentratieproblemen
– Hoofdpijn
– Geïrriteerdheid
– Angstgevoelens
Overprikkeling bij Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH)
Mensen met NAH, zoals na een hersenschudding of beroerte, ervaren vaak overprikkeling. Hun hersenen hebben schade opgelopen en kunnen daardoor minder goed omgaan met externe stimuli zoals licht, geluid, en drukte. Dit maakt het voor hen moeilijk om dagelijkse taken uit te voeren en sociale activiteiten te ondernemen.
Burn-out en Overprikkeling
Bij een burn-out zijn de hersenen langdurig blootgesteld aan stress, wat leidt tot uitputting en overprikkeling. Mensen in een burn-out fase kunnen extreem gevoelig worden voor prikkels en hebben vaak moeite om zich te concentreren of te ontspannen. Dit maakt het herstelproces uitdagend en vereist vaak een langdurige aanpak.
Het Onbegrip van de Omgeving
Een van de grootste uitdagingen voor mensen die lijden aan overprikkeling is het onbegrip van hun omgeving. Omdat overprikkeling niet altijd zichtbaar is, kunnen collega’s, vrienden, en familieleden het moeilijk vinden om te begrijpen wat de persoon doormaakt. Dit kan leiden tot frustratie en een gevoel van isolatie bij degene die lijdt aan overprikkeling.
Wat kun je doen als je last hebt van overprikkeling?
Hoewel overprikkeling een complexe en uitdagende situatie kan zijn, zijn er verschillende strategieën die kunnen helpen om ermee om te gaan:
Rust en Herstel: Zorg voor voldoende rust en geef jezelf de tijd om te herstellen van prikkels. Dit kan betekenen dat je regelmatig pauzes neemt en je terugtrekt in een rustige omgeving.
Stimuli Beperken: Vermijd overmatige blootstelling aan licht, geluid en drukte. Dit kan betekenen dat je gebruik maakt van oordoppen, een zonnebril draagt, of rustige plekken opzoekt.
Structuur en Routine: Een duidelijke dagindeling en routine kunnen helpen om voorspelbaarheid te creëren en de hoeveelheid prikkels te beheersen.
Mindfulness en Ontspanningstechnieken: Technieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen en yoga kunnen helpen om de geest te kalmeren en beter om te gaan met prikkels.
Communicatie: Wees open over je situatie met je omgeving. Leg uit wat overprikkeling is en hoe het jou beïnvloedt, zodat anderen beter begrijpen wat je doormaakt en hoe ze je kunnen ondersteunen.
Professionele Hulp: Overweeg om hulp te zoeken bij een psycholoog, ergotherapeut of andere zorgverlener die ervaring heeft met overprikkeling. Zij kunnen je helpen met specifieke strategieën en behandelingen.
Meer begrip en steun bij overprikkeling
Overprikkeling is een serieus probleem dat veel invloed kan hebben op het dagelijks functioneren van mensen. Het is belangrijk dat we als samenleving meer begrip en steun bieden aan degenen die hiermee te maken hebben. Door bewustwording te vergroten en praktische hulpmiddelen aan te reiken, kan er bijdragen worden aan een betere kwaliteit van leven voor iedereen die lijdt aan overprikkeling. Zo hebben onderzoekers alle beschikbare informatie samen met adviezen van ervaringsdeskundigen over hoe met overprikkeling om te gaan in deze infografic gezet. Met deze informatie willen ze meer bekendheid geven aan deze klachten en hopen daarmee op meer begrip voor mensen die er last van hebben.
Heb jij last van overprikkeling? Neem vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken voor het aanpakken en omgaan met overprikkeling.
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
In een wereld vol uitdagingen en veranderingen is veerkracht een essentiële eigenschap die ons helpt om met tegenslagen om te gaan en sterker terug te komen. Maar wat is veerkracht precies, en hoe beïnvloedt het onze psychische gezondheid? In deze blog duiken we dieper in op deze belangrijke onderwerpen en geven we praktische tips om je veerkracht te vergroten.
Wat is Veerkracht?
Veerkracht is het vermogen om te herstellen van moeilijke situaties, stress en tegenslagen. Het is de mentale en emotionele flexibiliteit die ons in staat stelt om door te gaan, zelfs wanneer het leven tegenzit. Veerkracht betekent niet dat je geen moeilijke momenten ervaart; het betekent dat je de kracht hebt om door te gaan, je aan te passen en te groeien.
Het Belang van Veerkracht voor Psychische Gezondheid
Een goede veerkracht is cruciaal voor een sterke psychische gezondheid. Mensen met een hoge veerkracht hebben vaak een beter vermogen om met stress om te gaan, ervaren minder angst en depressie, en hebben een positiever zelfbeeld. Veerkrachtige mensen zijn beter in staat om gezonde copingmechanismen te gebruiken en zich aan te passen aan veranderende omstandigheden.
Voordelen van Veerkracht:
1. Verbeterde Emotionele Stabiliteit: Veerkrachtige mensen kunnen hun emoties beter reguleren en blijven kalm onder druk.
2. Grotere Probleemoplossende Vermogens: Ze zijn beter in staat om creatieve oplossingen te vinden voor problemen.
3. Gezondere Relaties: Ze hebben vaak sterkere sociale netwerken en zijn beter in staat om steun te vragen en te bieden.
4. Betere Fysieke Gezondheid: Minder stress kan leiden tot een betere fysieke gezondheid, waaronder een sterker immuunsysteem en lagere bloeddruk.
Hoe Kun Je Je Veerkracht Vergroten?
Het goede nieuws is dat veerkracht een vaardigheid is die je kunt ontwikkelen en versterken. Hier zijn enkele manieren om je veerkracht te vergroten:
1. Zorg voor Jezelf
Zelfzorg is de basis van veerkracht. Zorg goed voor je lichaam door voldoende slaap te krijgen, gezond te eten en regelmatig te bewegen. Neem ook tijd voor ontspanning en activiteiten die je leuk vindt.
2. Bouw Sterke Sociale Netwerken
Sterke relaties met vrienden en familie bieden emotionele steun en een gevoel van verbondenheid. Investeer in je relaties en wees niet bang om hulp te vragen wanneer je het nodig hebt.
3. Ontwikkel een Positieve Mindset
Probeer situaties vanuit een positief perspectief te bekijken. Focus op wat je kunt leren van tegenslagen en hoe je kunt groeien. Positief denken betekent niet dat je negatieve emoties negeert, maar dat je een bewuste keuze maakt om je te richten op oplossingen en mogelijkheden.
4. Leer Omgaan met Stress
Stress is een onvermijdelijk onderdeel van het leven, maar je kunt leren hoe je er beter mee omgaat. Technieken zoals meditatie, mindfulness en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om je stressniveau te verlagen en je kalmte te bewaren.
5. Stel Realistische Doelen
Het stellen van realistische en haalbare doelen geeft je een gevoel van richting en controle. Breek grotere doelen op in kleinere stappen en vier je successen onderweg.
6. Wees Flexibel en Adaptief
Het leven verandert voortdurend, en veerkrachtige mensen kunnen zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Wees open voor verandering en bereid om je plannen aan te passen wanneer dat nodig is.
Conclusie
Veerkracht is een cruciale eigenschap die ons helpt om tegenslagen te overwinnen en een gezond en gelukkig leven te leiden. Door zelfzorg, sterke sociale netwerken, een positieve mindset en effectieve stressmanagementtechnieken kun je je veerkracht vergroten en je psychische gezondheid verbeteren. Onthoud dat veerkracht geen vaststaand gegeven is, maar een vaardigheid die je kunt ontwikkelen en versterken.
Investeer in jezelf en je welzijn, en ontdek hoe veerkracht je kan helpen om sterker, gezonder en gelukkiger te leven.
Wil jij je veerkracht vergroten? Neem vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken voor het vergroten van je veerkracht en het verbeteren van de mentale gezondheid.
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
Volgens Bessel van der Kolk is een gevoel van veiligheid en verbinding essentieel voor menselijke ontwikkeling en welzijn. Wanneer een trauma plaatsvindt, wordt deze basisveiligheid vaak abrupt verstoord. Trauma ontstaat niet alleen door wat er is gebeurd, maar vooral door de impact op het gevoel van veiligheid en de breuk in verbinding met jezelf en anderen.
Bij traumatische ervaringen raakt het zenuwstelsel overweldigd en blijven mensen vaak vastzitten in een “vecht-, vlucht- of bevries”-modus. Dit kan ervoor zorgen dat ze moeite hebben om zich veilig te voelen in hun eigen lichaam of bij anderen. De verbinding met zichzelf – het vermogen om emoties te voelen, het lichaam waar te nemen en vertrouwen te hebben in eigen intuïtie – wordt vaak ernstig verstoord.
Het missen van veiligheid
Een omgeving waarin veiligheid ontbreekt, zoals een gewelddadige jeugd, emotionele verwaarlozing of langdurige stress, versterkt het effect van trauma. Zonder veiligheid kan het brein niet ontspannen of leren, en raakt het voortdurend in een staat van hyperalertheid. Dit maakt het moeilijk om relaties aan te gaan of te herstellen.
Herstellen door verbinding
Van der Kolk benadrukt dat herstel begint met het herstellen van deze verbindingen. Dit gaat niet alleen over praten, maar over opnieuw leren voelen en in het moment aanwezig zijn. Therapieën zoals mindfulness, yoga, en lichaamsgerichte behandelingen zoals neurofeedback helpen mensen om weer contact te maken met hun lichaam, waar het trauma vaak nog opgeslagen zit.
Daarnaast speelt sociale verbinding een sleutelrol. Trauma geneest beter in de context van veilige relaties, waarin iemand zich gehoord en gezien voelt. Vertrouwen opbouwen en steun ervaren helpen het brein om oude patronen van onveiligheid los te laten.
Een nieuwe basis leggen
Veiligheid creëren – zowel intern als extern – is de eerste stap naar genezing. Dit betekent een veilige ruimte bieden waarin emoties er mogen zijn, grenzen gerespecteerd worden en het lichaam langzaam weer mag leren ontspannen. Het is een proces van geduld en zorg, waarin lichaam, geest en relaties stap voor stap weer in balans komen.
“Trauma ontneemt ons de verbinding, maar heling herstelt die,” zegt Van der Kolk. En dat biedt hoop.
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
De symptomen of klachten als die ontstaan door ADHD of ADD kunnen een grote impact hebben op je dagelijks functioneren. Om je daarbij te helpen, worden verschillende behandelingen of medicijnen geadviseerd. Welke behandeling het beste voor jou werkt is heel persoonlijk en ook afhankelijk van de klachten die je ervaart. Neurofeedback is een van de mogelijkheden om tot een effectieve en langdurige vermindering van je klachten te komen. In deze blog leggen we je graag uit wat Neurofeedback is en hoe dit voor jou zou kunnen werken bij psychische klachten als gevolg van ADHD & ADD.
ADHD (afkorting voor: Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is een ‘stoornis’ die veel voorkomt in Nederland. De klachten die je kan ervaren als gevolg van ADHD kunnen sterk verschillen van persoon tot persoon, herkenbare symptomen zijn onder andere:
– Problemen met aandacht & concentratie – Je onrustig voelen en daardoor ook snel prikkelbaar zijn – Snel afgeleid zijn en verveeld raken (hierdoor zaken niet afmaken) – Veel verschillende zaken tegelijk oppakken – Wisselingen in je stemming – Snel geïrriteerd raken of boos als zaken niet gaan zoals je wil
ADHD komt dus veel voor en de afgelopen jaren lijkt het aantal personen dat klachten ervaart als gevolg van ADHD ook toe te nemen. We denken vaak als snel aan ADHD als iemand druk of onrustig is. Maar niet iedereen die druk is of symptomen heeft overeenkomstig met ADHD, heeft ook daadwerkelijk deze psychische stoornis. Klachten, zoals slecht kunnen concentreren, kunnen ook een gevolg zijn van angst, stress of trauma. ADHD is een stoornis die ontstaat in de informatie verwerking van je brein en openbaart zich vaak al op jonge leeftijd.
Maar wat is er dan precies anders in het brein van mensen met ADHD?
Uit onderzoek blijkt dat het brein van mensen met ADHD daadwerkelijk iets anders werkt. Hierbij kijken we met name naar de verbindingen en communicatie tussen hersendelen. Deze verbindingen zijn belangrijk voor de verwerking van informatie en de activiteit van je brein. De activiteit van je brein meten we met een EEG aan de hand van hersengolven.
Wat blijkt wanneer we kijken naar een EEG van het brein, is dat er bij het brein van mensen met ADHD meer trage hersengolven aanwezig zijn. Trage golven in je brein staan voor onderactiviteit. Een overmatig aanwezigheid van trage hersengolven klinkt tegenstrijdig ten opzichte van de hyperactiviteit die we associëren met ADHD. Maar als we verder kijken zien we dat deze zogenaamde onderactiviteit vooral aanwezig is bij de frontaalkwab. De frontaalkwab is het hersengebied dat betrokken is bij onder andere concentratie, planning, gedrags- en emotieregulatie. Als je dus bedenkt dat de activiteit in specifiek dit hersengebied, dat betrokken is bij planning en concentratie, lijkt af te wijken klinkt het al wat minder tegenstrijdig.
Bij het ADHD-brein worden in de meeste gevallen een overmaat aan theta en alpha golven waargenomen. Deze hersengolven worden geassocieerd met onder andere ontspannenheid en creativiteit Als je goed geconcentreerd bent zien we meer bèta golven in plaats van deze bovengenoemde theta activiteit. De verschillende hersengolven spelen dus een belangrijke rol bij het functioneren van je brein. Bij ADHD zien we dat de activiteit van je brein, gemeten door deze hersengolven, kan afwijken. Er wordt nog altijd veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van ADHD. Het lijkt erop dat de oorzaken dus onder andere te maken hebben met verbindingen (de activiteit) in je brein, maar ook erfelijkheid en de omgeving spelen mogelijk een rol.
Verschillende behandelmethoden bij ADHD & ADD
Als je vermoed dat je ADHD of ADD hebt en hier klachten van ervaart is de eerste stap om dit te bespreken met je huisarts. Vervolgens kan de huisarts je doorverwijzen om tot een officiële diagnose ADHD te komen. Met deze diagnose heb je duidelijkheid over de onderliggende oorzaken van je klachten en kan je besluiten om over te gaan tot een behandeltraject.
Er zijn verschillende behandelmethode om je te begeleiden bij ADHD en ADD. Zo kan een psycholoog je helpen leren om te gaan met de klachten die je ervaart, door middel van cognitieve gedragstherapie. De psycholoog kan je op deze manier helpen om patronen te veranderen, structuur aan te brengen en bijvoorbeeld anders om te gaan met stress of emoties.
Als gedragstherapie niet de oplossing voor je is kun je eventueel in overleg met de huisarts psychiater besluiten om tot medicijnen over te gaan. Medicijnen kunnen helpen om rustiger te worden maar hebben ook nadelen en kunnen bijwerkingen hebben. Laat je daarom altijd goed informeren.
Een alternatieve behandelmethode is neurofeedback of neurofeedback training. Neurofeedback is een behandelmethode die werkt op basis van je hersenactiviteit (de hersengolven) zoals we eerder bespraken in deze blog. Hieronder leggen we je meer uit over neurofeedback bij ADHD & ADD.
Neurofeedback is een psychologische behandelvorm die in de jaren 60 is ontstaan, aan de Universiteit van Chicago (de Verenigde Staten). Dr. Kamiya en Dr. Sterman, die aan het begin stonden van de Neurofeedback behandeling zoals we deze vandaag kennen, deden onderzoek naar ons bewustzijn. Tijdens dit onderzoek ontdekte Dr. Kamiya dat mensen met behulp van een eenvoudig beloningssysteem (feedback systeem) konden leren om hun hersenactiviteit te veranderen.
Dit was het begin van meer onderzoek en het ontstaan Neurofeedback voor verschillende toepassingen. Zo werd de techniek al snel ingezet voor het verbeteren van de concentratie. Dit vormde vervolgens de aanleiding tot de inzet van Neurofeedback bij behandeling van ADHD en ADD. De mogelijk effectiviteit van neurofeedback bij ADHD is niet altijd eenduidig maar wordt inmiddels door verschillende onderzoeken onderschreven (https://www.ggznieuws.nl/studie-bevestigt-neurofeedback-op-lange-termijn-voordeel-kinderen-adhd)
De onderliggende gedachten is dan neurofeedback een effectief methode kan zijn om je brein te trainen op hersengolven. Deze hersengeloven hebben een grote invloed op de informatie verwerking in je brein en ons functioneren zoals we eerder bespraken in deze blog. Hieronder lees je meer over de werking van neurofeedback bij ADHD & ADD.
Werking van Neurofeedback bij ADHD& ADD
Neurofeedback gaat uit van het lerend vermogen van de hersenen. Je brein bestaat uit een complex en ingenieus netwerk, dat signalen doorgeeft en daarmee je gedrag aanstuurt. Tijdens een Neurofeedback behandeling krijg je feedback op de activiteit van je hersenen. Je kunt het een beetje zien als feedback die je ontvangt op je werk of thuis. Positieve feedback leidt vaak tot nieuwe inzichten en helpt je om zaken anders aan te pakken. Dit leerproces zien we ook terug in de behandeling door middel van neurofeedback. Hierbij verloopt het proces deels bewust, evenals deels onbewust. Met behulp van Neurofeedback versterken we de balans van de hersengolven die bij ADHD verstoord is. De informatie verwerking in je brein wordt hiermee gestimuleerd. Dit klinkt misschien nog ingewikkeld, maar om het te verduidelijken leggen we het uit in een paar stappen:
Stap 1: Tijdens een behandeling worden elektroden op je hoofdhuid geplaatst om je hersenactiviteit te kunnen meten. Hoe dat eruit ziet? Bekijk onze YouTube-video over een Neurofeedback behandeling. De psycholoog ziet vervolgens deze hersenactiviteit op het scherm dat verbonden is met het scherm waar jij zelf naar kijkt.
Stap 2: Terwijl jij een film kijkt of een computergame speelt, ontvangen je hersenen op basis van de gemeten activiteit directe feedback. Dat wil zeggen dat je film of game wordt gestopt of juist doorspeelt, op basis van de gemeten activiteit. Hierdoor leren je hersenen onbewust de ‘gewenste’ hersenactiviteit te activeren. De ‘gewenste’ hersenactiviteit leidt bij een geslaagde ADHD- of ADD-behandeling met Neurofeedback vervolgens tot een vermindering van je klachten.
Stap 3: De huidige stand van de hersenen wordt via het beeldscherm van de cliënt zichtbaar gemaakt. Het kan bijvoorbeeld zijn dat het beeld slecht zichtbaar wordt gemaakt door de computer, omdat de hersenactiviteit die nu aanwezig is ongewenst is.
Stap 4: De cliënt leert op deze manier via zelfregulatie zijn eigen hersenactiviteit beïnvloeden, omdat het beeld waar hij of zij naar kijkt verandert bij de gewenste hersenactiviteit. Daardoor wordt het onderliggende mechanisme direct beïnvloed.
Deze infographic laat schematisch zien hoe neurofeedbac werkt.
Operante conditionering
Wel eens gehoord van operante conditionering? Dat is eigenlijk kort gezegd wat er gebeurt bij een behandeling met Neurofeedback. De ongewenste hersengolven worden als het ware ‘gestraft’ en de gewenste hersengolven worden ‘beloond’. Er vindt waarschijnlijk neuroplasticiteit plaats tijdens Neurofeedback training, maar de precieze mechanismen zijn nog niet op celniveau bekend.
Waarom kiezen voor neurofeedbackbij ADHD & ADD?
Er zijn verschillende behandelmethode die je kunnen helpen bij klachten als gevolg van ADHD & ADD. Belangrijk daarbij is om je goed te laten informeren om zo de begeleiding te krijgen die het beste bij jou past. In onze psychologenpraktijk hebben we veel ervaring met zowel cognitieve gedragstherapie als neurofeedback in de behandeling van ADHD. Cognitieve gedragstherapie wordt veel en vaak effectief ingezet. Neurofeedback kan daarnaast een sterk alternatief zijn om langdurig klachten te verminderen.
Neurofeedback kan een goede optie zijn wanneer andere therapieën niet voldoende voor je hebben gewerkt en je ook niet wil kiezen voor medicatie. De behandeling werkt zonder bijwerkingen en wordt vaak als een prettige behandelmethode ervaren. Er zijn verschillende vormen van Neurofeedback, zoals frequentietraining of de meer gestandaardiseerde vormen. Laat je daarom altijd goed informeren over Neurofeedback door een gecertificeerde psycholoog.
In onze praktijk combineren we een Neurofeedback training altijd met gesprekstherapie. Hierdoor word je je meer bewust van de verandering die je ervaart en helpen we je om effectief om te leren gaan met je klachten. Neurofeedback training bij ADHD is geen standaard vergoede behandelmethode, maar je kan vaak een vergoeding krijgen vanuit de complementaire zorg (aanvullende verzekering).
Onderzoek naar Neurofeedback bij ADHD en ADD
Er zijn inmiddels verschillende onderzoeken gedaan naar de effectiviteit van Neurofeedback bij ADHD. In dit soort onderzoek wordt er gekeken naar een groep die neurofeedback therapie ontvangt en een zogeheten ‘controlegroep’. Dit kan je vergelijken met het testen van een medicijn, waarbij de ene groep het medicijn krijgt en de andere groep een placebo. Als je zoekt naar deze artikelen dan vind je diverse reacties over deze behandelingsvorm. Van enthousiaste ervaringsverhalen tot meer kritische vragen over de langdurige werking van deze behandeling. Uit recent onderzoeken blijkt dat Neurofeedback effectief ingezet kan worden ADHD. Die effectiviteit wordt gemeten aan de hand van bijvoorbeeld vragenlijsten over de klachten die iemand ervaart, of de observaties van ouders en leraren (wederom gevraagd met vragenlijsten). Hieronder lees je een aantal bevindingen uit recent onderzoek.
Uit een meta-analyse* in 2009 blijkt dat Neurofeedback een groot effect kan hebben op het verbeteren van aandacht en impulsiviteit. De effecten op hyperactiviteit, wat veel mensen met ADHD ervaren, zijn daarin minder significant. Uit ervaring blijkt echter wel dat een verbeterde concentratie uiteindelijk leidt tot meer rust en structuur. Dit helpt vervolgens mensen met ADHD om beter om te gaan met klachten die voortkomen uit hyperactiviteit.
Neurofeedback wordt bij ADHD-klachten inmiddels gezien als een beproefde en effectieve behandeling. Zo blijkt ook uit een onlangs verschenen onderzoek** aan de Universiteit Utrecht. Dit onderzoek benadrukt de mogelijke positieve en langdurige effecten van Neurofeedback bij kinderen met ADHD of ADD.
Advies over ADHD & ADD
De klachten die ontstaan vanuit ADHD of ADD zijn voor iedereen uniek. Dit verdient dan ook een persoonlijke behandeling voor het beste resultaat. Vanuit onze praktijk zien we dat neurofeedback daarin een effectieve aanpak kan zijn voor zowel kinderen als volwassen. Laat je altijd goed informeren over de behandelmethode zodat je de begeleiding krijgt die het beste bij jouw past.
Als psychologenpraktijk BrainNetwork zijn wij gespecialiseerd in het behandelen van ADHD, ADD (en andere klachten) door middel van neurofeedback en cognitieve gedragstherapie. Benieuwd of wij jou kunnen helpen? Neem dan gerust contact met ons op, we vertellen je graag meer over de verschillende behandelmethoden.
Deze blog is geschreven door Ilse Mennen; psycholoog, biofeedback & neurofeedback therapeut en eigenaar van BrainNetwork. Ilse heeft veel ervaring als therapeut met de inzet van ervarings- en lichaamsgerichte behandelmethode zoals biofeedback en neurofeedback en schrijft regelmatig over haar ervaringen vanuit de praktijk.
Neurofeedback is een opkomende en “nieuwe” behandeling, maar gaat eigenlijk al terug tot ongeveer 1960. De geschiedenis aan onderzoekers in dit veld heeft het mogelijk gemaakt voor ons om Neurofeedback te gebruiken als tool voor veel verschillende klachten. Neurofeedback levert in de praktijk mooie resultaten op. Maar hoe is het nu eigenlijk ontstaan? Dit blog geeft uitleg over de geschiedenis aan onderzoek die er toe heeft geleid dat wij bij BrainNetwork Neurofeedback kunnen toepassen om jou te helpen met bepaalde klachten. Op het eind zullen we uitleggen hoe het in de huidige tijd wordt toegepast.
Het begin
Rond 1960 stond EEG-onderzoek naar slaap- en waak toestanden centraal. Pavlov deed onderzoek naar interne inhibitie bij de overgang van waken naar slapen. Interne inhibitie speelt een rol bij het onderdrukken van aangeleerde reacties, en leidt tot een verminderde beweeglijkheid en een gerichtere aandacht. Er zijn bepaalde hersengolven die hiermee te maken hebben, dit zijn hersengolven van twaalf tot vijftien Hertz. Deze hersengolven worden samen het sensomotorisch ritme (SMR) genoemd.
Onderzoeker Barry Sterman deed onderzoek op dit gebied bij katten. Hij leerde katten een geconditioneerde (aangeleerde) reactie aan. De katten moesten op een hendel drukken om voedsel te ontvangen. Nadat de katten dat geleerd hadden, leerde hij de katten een tegengestelde reactie aan: op het moment dat er een toon werd aangeboden, vond er geen voedsel aanbieding plaats. Drukt de kat toch op de hendel, dan houdt de toon langer aan. De katten leren dan om de hendel niet in te drukken als er een toon klinkt. Het onderdrukken van het eerder aangeleerde proces van het indrukken van de hendel, is te beschouwen als interne inhibitie. Sterman ontdekte dat op dat moment het SMR verscheen. Dit SMR vertoonde een gelijkenis met slaapspoelen. Slaapspoelen zijn plotselinge hoogfrequente uitslagen in het EEG die de slaap stabiliseren. Er zijn aanwijzingen dat deze slaapspoelen verband houden met de hoeveelheid leren die voor het slapen plaats heeft gevonden. Ook toonde Sterman aan dat het aantal slaapspoelen in de slaap van de getrainde katten duidelijk steeg. De verhoging van het SMR bij neurofeedback heeft dus waarschijnlijk een positief effect op de slaap.
Een doorbraak kwam in 1967, toen de NASA proefdieren zocht in verband met hun ruimtereizen. Er werd toen onderzoek gedaan naar het effect van schadelijke brandstofdampen. Sterman testte dit wederom bij katten. De meeste proefdieren kregen na ongeveer een uur een epileptische aanval, behalve één groep katten. Die katten had Sterman getraind door ze te belonen wanneer het SMR ritme optrad. Hiermee werd de basis gelegd voor neurofeedback: de mogelijkheid om hersenactiviteit te reguleren via operante conditionering.
Neurofeedback bij ADHD
In 1976 ontdekte Joel Lubar dat neurofeedback ook effect had bij ADHD. Hier was al aanleiding voor, omdat slaap ontregelingen bij ADHD vaak een belangrijke rol speelden. Hij stelde, naar aanleiding van al het eerdere onderzoek, dat training van de SMR zou leiden tot een verbetering van het inhibitievermogen. Zoals al eerder werd gezegd zorgt interne inhibitie voor meer gerichte aandacht en verminderde beweeglijkheid. Inhibitie werd gemeten door middel van spierspanning en een beschrijving van het gedrag van jongens met ADHD in een schoolomgeving. Bij de trainingsperiode werd de SMR gestimuleerd en de thèta-activiteit onderdrukt, waarna inderdaad de spierspanning verminderde en het gedrag verbeterde. In een volgende trainingsperiode waarin de thèta-activiteit werd gestimuleerd en de SMR onderdrukt, bereikte men juist een tegenovergesteld effect.
Neurofeedback BrainNetwork
Bij BrainNetwork zijn we gekwalificeerd als Neurofeedback specialist BCN en lid van BCIA. Dit is het enige erkende internationale instituut voor opleiding en professionalisering van neurofeedback therapeuten. Check daarom voordat je start met een Neurofeedback traject of de aanbieder BCIA gecertificeerd is.
Binnen Neurofeedback als behandeling zijn er verschillende manieren waarop het wordt uitgevoerd door verschillende aanbieders. Bij BrainNetwork werken wij volgens de klassieke methode. De klassieke vorm van neurofeedback richt zich op het trainen van specifieke hersengolfbanden (zoals alfa, beta, theta, en delta). Dit wordt gedaan door de kracht (power) van deze frequenties te versterken of te verzwakken, afhankelijk van wat nodig is voor de cliënt.
Klassieke neurofeedback
Bij klassieke neurofeedback maken we eerst een QEEG. Op basis hiervan wordt een behandelplan opgesteld. Tijdens de neurofeedback behandeling krijg je opdrachten die je moet doen, op basis van een film op een beeldscherm. Je moet bijvoorbeeld een figuurtje naar een bepaald doel leiden, of zorgen dat de film helder te zien is in plaats van vervaagd. Dit doe je door middel van het controleren van je eigen hersengolven. Hoe beter je deze reguleert, hoe beter de opdracht lukt. Naarmate de training vordert stellen we het programma zo in, dat er beter gepresteerd moet worden voordat de opdracht lukt. Je beloont als het ware het goed reguleren van de hersengolven door het resultaat wat te zien is op het scherm. Door beloning leren je hersenen wat de optimale hersenactiviteit is. Daardoor worden er ook nieuwe verbindingen gemaakt en oude afgebroken. Daarom is het effect van neurofeedback blijvend; het is een techniek die je aanleert en niet meer verleert.
Ben jij benieuwd wat Neurofeedback voor jouw klachten kan doen? Neem dan contact met ons op en plan een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek in!
Als we het simpel proberen uit te leggen: Neurofeedback is een training voor je brein. Verschillende delen van je brein communiceren continu met elkaar. Neurofeedback kan je helpen om deze communicatie, de netwerken in je brein, te versterken en verder te ontwikkelen. Dit kan positief effect hebben op bijvoorbeeld het verminderen van klachten bij slaapproblemen of het verbeteren van aandacht bij ADD en ADHD. Hoe dit precies werkt en hoe dit als behandeling ingezet kan worden, leggen we je graag uit in deze blog.
De ontwikkeling van Neurofeedback gaat terug naar de jaren 50, wanneer Dr. Joe Kamiya en Dr. Barry Sterman aan de Universiteit van California onderzoek doen naar de verschillende functies van ons brein. Dr. Kamiya bestudeerde het bewustzijn en ontdekte dat je een beloningssysteem kunt gebruiken om hersenactiviteit te veranderen. Op dat moment voerde Dr. Sterman een experiment uit om te zien of katten hun motoriek konden verbeteren. Door middel van een eenvoudig beloningsmechanisme leerden ze hun hersengolven te beheersen (voor het gewenste gedrag te vertonen), om een beloning te krijgen. Dit vormt de basisgedachte voor de huidige EEG-Neurofeedback training.
In de jaren 60 trokken deze technieken de aandacht van NASA-wetenschappers. NASA wilde deze methoden bij de astronauten gebruiken, als een vorm van preventie tegen aanvallen en hallucinaties bij blootstelling aan maanlanding brandstof, evenals voor aandachttraining. Sindsdien is er steeds meer wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werking en de toepassing van Neurofeedback in de behandeling van psychische klachten en het verbeteren van bepaalde cognitieve functies.
Om uit te leggen wat Neurofeedback precies is beginnen we bij ons eigen interne netwerk, ons autonome zenuwstelsel. Ons brein, centrale zenuwstelsel, auto-immuunsysteem, hormoonhuishouding, emoties en denken zijn met elkaar verbonden en beïnvloeden samen onze lichamelijke en geestelijke gezondheid en ons functioneren. Een goede werkzaamheid van dit vernuftige netwerk is daarbij afhankelijk van de communicatie tussen de verschillende delen. Veel van deze communicatie gebeurd onbewust maar kunnen we wel trainen door het lerend vermogen van dit systeem.
Bij neurofeedback maken we gebruik van ditlerend vermogen van je brein. Door het gebruik van elektroden kan je hersenactiviteit (EEG) meten. Op basis van een QEEG ((Quantitative Electroencephalography) wordt een behandelplan bepaald waarbij bepaalde delen van het brein op bepaalde frequenties getraind wordt. Door vervolgens feedback te geven op hersenactiviteit kan er een leerproces in gang worden gezet. Tijdens een Neurofeedback behandeling wordt bepaalde hersenactiviteit beloond. Deze beloning vindt vervolgens plaats door visuele (zien) of auditieve (luisteren) feedback.
Hersenactiviteit
Je hersenactiviteit bepaalt de mate van communicatie tussen de verschillende hersendelen. De communicatie tussen de verschillende hersendelen wordt gemeten in hersengolven. Deze golven ontstaan wanneer grote groepen neuronen gelijktijdig (elektrische) signalen naar elkaar afgeven. Deze hersenactiviteit varieert continu gedurende de dag, op basis van de taken die je doet of je mentale staat.
Wanneer je met veel concentratie een taak doet, laten je hersenen bijvoorbeeld een ander activatieniveau zien dan wanneer je slaapt. Het activatieniveau van je brein vertaalt zich in frequenties (hersengolven). Dit wordt ook wel gezien als de snelheid waarop de hersendelen met elkaar communiceren. Ons brein kent verschillende hersengolven, met ieder een unieke functie. Meer weten? In dit artikel op ADHDblog is een goed overzicht te vinden over de verschillende hersengolven.
Neurofeedback verder uitgelegd
Is deze informatie over Neurofeedback misschien nog wat vaag? We kunnen het je verder uitleggen aan de hand van een voorbeeld van hoe de training eruit ziet.
Tijdens een Neurofeedback training kun je bijvoorbeeld een spel spelen op een scherm, waarbij je een vliegtuig op het scherm bestuurt. Dit vliegtuig moet je door verschillende ringen op het scherm laten vliegen. Dat doe je op een unieke manier: het vliegtuigje bestuur je met je hersenactiviteit. Alleen bij de gewenste activiteit in je brein zal je het vliegtuig in de juiste richting sturen.
Door deze vorm van feedback leert je brein wat de gewenste hersenactiviteit is. Dit is een onbewust proces, dat we operante conditionering noemen. Tijdens dit leerproces zullen de klachten die je ervaart geleidelijk verminderen, bijvoorbeeld bij slaapproblemen,niet aangeboren hersenletsel of ADHD.
Operante conditionering
Het principe operante conditionering werd bekend door de Amerikaanse psycholoog Burrhus Frederic Skinner. Skinner ontwierp de zogenaamde Skinner-box, waarin hij een rat of een duif zette. Als het dier met de poot op een hefboom drukte, kreeg het een brokje. Door de beloning leerden de proefdieren steeds vaker op de hefboom te drukken. Neurofeedback werkt ook op basis van de operante conditionering: de hersenen krijgen een beloning als ze de goede hersengolven vertonen. Ons brein is zeer goed in het leggen van verbanden. Wanneer er een beloning te verdienen valt, leert ons brein wat daarvoor nodig is.
Verschillende vormen van Neurofeedback
Neurofeedback valt onder de biofeedback therapievormen. Biofeedback staat voor behandelmethode waarbij gebruik gemaakt wordt van lichaamssignalen (fysiologie) om tot een behandeling te komen van verschillende psychische klachten (lees hier meer over op de website van de biofeedback vereniging). Biofeedback kan afhankelijk van je klachten separaat ingezet worden als behandelvorm maar ook als aanvulling op cognitieve therapievormen zoals CGT en ACT.
Binnen de neurofeedback zijn over de afgelopen jaren verschillende behandeltechnieken ontstaan. De meest gebruikte technieken zijn: Klassieke methode (power training), Loreta Z Score of Zengar/neurooptimal methode. De basis gedachte achter deze verschillende technieken komt sterk overeen, maar de werking kan sterk verschillen. De Loreta Z score klassieke methode werken op basis van een persoonlijke behandeling die voortkomt uit een QEEG meting. Daarmee vragen deze technieken specifieke expertise van de behandelaar en kan er meer op basis van jouw EEG getraind worden. Loreta Z score training maakt gebruik van een database van “normale” hersenpatronen en vergelijkt de hersenactiviteit van de cliënt hiermee. Het doel is om de hersenactiviteit van de cliënt meer in lijn te brengen met deze normatieve data. Daarbij maakt men bij Loreta Z-score tijdens de training gebruik van 19 kanalen.
Bij de klassieke manier wordt er 1,2 of 4 kanaals getraind waarbij op specifieke gebieden in het brein feedback wordt gegeven. Hierbij wordt het QEEG als basis gebruikt voor een behandelprotocol, maar wordt er door de behandelaar zelf bijgesteld in frequentie of locatie op basis van wat er in de trainingssessies gebeurd. Hierbij is de rol, ervaring en deskundigheid van de behandelaar belangrijk omdat deze ook gedurende de behandeling, waar nodig, bijsteldt en werkt met de directe effecten. Deze methodiek kijkt naar het individuele EEG en gaat niet uit van een standaard.
Zengar of Neuro optimal werkt op basis van een meer algemene benadering en vaak zonder meeting vooraf. Daarmee is deze methode vaak minder specifiek gericht op je persoonlijke klachten. Zengar ziet de hersenen als een non-lineair dynamisch systeem. Dit betekent dat het brein in staat is om zich voortdurend aan te passen en te reorganiseren als het wordt geconfronteerd met nieuwe informatie of stimuli. NeurOptimal is ontworpen om dit proces te ondersteunen zonder het op een specifieke manier te sturen. NeurOptimal geeft geen specifieke richtlijnen of doelen. De hersenen bepalen zelf wat ze nodig hebben en passen zich hieraan aan.
Gezien er meerdere vormen zijn is het belangrijk je altijd goed te laten informeren zodat je tot een effectieve behandeling van je klachten komt.
Effectiviteit van Neurofeedback
Moderne beeldvormende technieken zoals EEG (kort voor Elektro-encefalografie) stellen ons steeds beter in staat om de relatie tussen hersenen en gedrag te begrijpen. Deze technieken geven inzicht in de structuren en de processen van specifieke hersengebieden. Hierdoor kunnen we de hersenactiviteit meten en behandelingen hierop toepassen.
Zoals eerder uitgelegd in deze blog, aan de basis van Neurofeedback ligt de veronderstelling dat operante conditionering van de hersenactiviteit kan leiden tot het versterken van neurale netwerken. Deze veranderingen en het versterken van neurale netwerken kunnen vervolgens je cognitief functioneren en gedrag positief beïnvloeden. Daarmee kan neurofeedback een effectieve behandeling bieden maar is tegelijkertijd ook niet voor alle klachten of in elke situatie even geschikt. Daarnaast vraagt een succesvolle Neurofeedback behandeling om een persoonlijke benadering. Elk brein functioneert anders en het afstemmen van de behandeling op jouw persoonlijke situatie vraagt aandacht en tijd.
Recente onderzoeken benadrukken de werking van Neurofeedback voornamelijk bij ADHD, ADD en slaapklachten. In 2018 is Neurofeedback op basis van onderzoeken benoemd als een veelbelovende behandeling voor kinderen met ADHD. Ook bij leerproblemen, waarbij concentratie een belangrijke rol speelt, kan Neurofeedback een effectief resultaat geven. Neurofeedback kan worden toegepast bij kinderen vanaf 6 jaar, met aandachtsproblemen, impulsiviteit en slaapproblemen. Daarnaast kan de methode ook geschikt zijn als alternatieve behandeling voor jongeren en volwassenen met klachten als gevolg van NAH of bij depressie.
Voordelen van Neurofeedback training:
1. Neurofeedback kan een alternatief zijn voor of aanvulling op medicatie 2. De behandeling is non-invasief & biedt langdurige resultaten 3. Minimale tot geen bijwerkingen (mogelijk wat vermoeidheid na de behandeling) 4. Er is geen verwijzing of diagnose nodig voor de behandeling
Neurofeedback behandeltraject
Voordat je voor een Neurofeedback training kiest: laat je altijd goed informeren over het type behandeling. Er zijn namelijk verschillende soorten Neurofeedback therapie. Daarnaast is het belangrijk dat de behandeling wordt uitgevoerd door een erkende therapeut. BCIA is een internationale organisatie voor training en certificering van Neurofeedback therapeuten. In het register van BCIA vind je de gecertificeerde therapeuten bij jou in de buurt.
Structuur en duur van een behandeltraject
Tijdens een Neurofeedback behandeling worden er elektroden op je hoofd geplaatst. Het gebied in de hersenen en de frequentie waarop we trainen is afhankelijk van de meting uit de basis-EEG. Het doel van de training is om de hersenactiviteit in specifieke gebieden zodanig te beïnvloeden dat je taken in het dagelijks leven makkelijker kan uitvoeren en dat je klachten daardoor verminderen. Training vindt plaats doordat je hersenen visueel of auditief feedback ontvangen wanneer de gewenste hersenactiviteit optreedt. Op basis van de QEEG en de analyse wordt een persoonlijk behandelplan gemaakt op basis waarvan de behandeling wordt gestart. Gedurende het traject kan het plan eventueel wat bijgesteld worden op basis van progressie die je maakt, de therapeut zal dit met je bespreken. Aan het eindde van het traject kan er eventueel een eindverslag gemaakt worden.
Wat is de duur van een Neurofeedback training?Om een langdurig resultaat te realiseren is het belangrijk om gedurende een periode van 2 tot 3 maanden consequent de behandeling te volgen. De behandeling vindt vervolgens 2x per week plaats in sessies van ongeveer 50 minuten. Dat wil zeggen dat er gemiddeld 25 sessies nodig zijn om een langdurig resultaat te bereiken: herhaling van het geleerde is hierbij belangrijk om tot een blijvend resultaat te komen.
Wat zijn de kosten van Neurofeedback training?
Zoals hier eerder uitgelegd bestaat een neurofeedback traject uit de onderstaande onderdelen. De prijs voor een volledig traject wordt met name bepaald door het aantal sessies. De kosten van een sessies met een gecertificeerde neurofeedback psycholoog zijn meestal rond de 100€ voor 50 minuten.
1. Intake, afname QEEG & analyse (90 minuten) 2. Behandel traject 2x per week (+/- 25 sessies van 50 minuten? 3. Afronding en eindverslag
Neurofeedback wordt niet vergoed vanuit de basisverzekering GGZ. In de meeste gevallen is een vergoeding vanuit een aanvullende verzekering wel mogelijk. Laat je hier over informeren door je verzekeraar. BrainNetwork is een gecertificeerde praktijk in de regio Utrecht. We werken uitsluitend met ervaren en BCIA gecertificeerde therapeuten. Lees hier voor meer informatie over onze tarieven en vergoedingen.
Wil je meer informatie over Neurofeedback?
Op onze website www.brainnetwork.nl vind je meer informatie over de behandelmethode en toepassing bij diverse klachten zoals slaapproblemen, leerproblemen(NLD), NAH of ADHD en ADD.
Wil je graag verder lezen over de werking van Neurofeedback? Dan vind je hieronder een aantal interessante artikelen en websites. Daarnaast beantwoorden we graag je vragen over Neurofeedback. Neem gerust contact met ons op of laat je vraag achter via onze website.
Wellicht heb je er al eens van gehoord: de polyvagaaltheorie. Deze theorie gaat ervan uit dat ons zenuwstelsel meerdere verdedigingsstrategieën hanteert wanneer we stress ervaren. Denk aan vechten, vluchten of bevriezen. We kiezen de reactie bij stress onvrijwillig: deze wordt onbewust aangestuurd door het zenuwstelsel – en verschilt per persoon. Het doorgronden van de respons die bij jou optreedt, kan helpen om problemen aan te pakken. We lichten je er graag meer over toe in dit artikel.
Voordat we verder in gaan op de polyvagaaltheorie eerste een korte introductie over onze zenuwstelsel. In ons lichaam zijn er allerlei systemen in werking, een belangrijk systeem is ons zenuwstelsel. Ons zenuwstelsel vormt een ingenieus netwerk van zenuwcellen dat met elkaar verbonden is. Het zenuwstelsel heeft daarbij een belangrijke werking binnen ons lichaam. In het kort zou je het kunnen zien als een netwerk waarbij informatie van de hersenen naar verschillende delen van het lichaam wordt gestuurd, en andersom. Zo lukt het ons om de zintuigen te gebruiken of om de spieren aan te sturen.
We maken daarbij onderscheid tussen het animale zenuwstelsel en het autonome zenuwstelsel. Het animale zenuwstelsel staat in verbinding met je gedachten en vrije wil. Je kunt bijvoorbeeld ja-knikken wanneer je dat wilt: dit stuur je zelf aan. Anderzijds is er het autonome zenuwstelsel, dat automatisch functioneert. Het regelt de zaken in je lichaam waarover je niet hoeft na te denken, zoals je spijsvertering en het kloppen van je hart. Deze systemen worden ook geactiveerd wanner je stress ervaart en bepalen voor een bepaalde mate hoe je reageert op bepaalde situaties.
Polyvagaaltheorie: ‘de wetenschap van veiligheid’
Ons autonome zenuwstelsel treedt ook in werking bij stressprikkels: het herkent gevaar en zoekt een passende omgangsvorm. De polyvagaaltheorie, waarbij ‘poly’ staat voor ‘meer’, gaat ervan uit dat ons zenuwstelsel verschillende verdedigingsstrategieën hanteert wanneer we stress ervaren.Deze theorie is ontwikkeld door Stephen W. Porges. Het wordt ook wel ‘de wetenschap van veiligheid’ genoemd, waarmee we een verklaring hebben voor de werking van het autonome zenuwstelsel bij stress, trauma of angst (onveilig voelen).
De werking van ons systeem bij veiligheid of onveiligheid
We kennen allemaal de zogenoemde vecht-of-vluchtreactie (fight or flight), evenals de bevriezing (freeze). Volgens de polyvagaaltheorie kiezen we niet vrijwillig voor één van de twee reacties bij de dreiging van gevaar, maar wordt deze systematisch bepaald door ons zenuwstelsel. Kortom: het zenuwstelsel kiest wat er op een bepaald moment het best is om onze veiligheid te waarborgen.
Er zijn volgens de polyvagaaltheorie drie systemen waar we naar kunnen handelen, die werken als een hiërarchische ladder. Eén systeem betreft een veilige situatie, twee systemen betreffen een onveilige situatie. Werkt het bovenste systeem niet? Dan ga je een traptrede omlaag. Werk het middelste systeem ook niet? Dan zak je nog een trede. Is het gevaar voorbij? Dan kun je weer een trede omhoog.
Deze systemen bevinden zich binnen ons zenuwstelsel op verschillende plekken in het lichaam en werken ieder op een eigen manier. Hieronder vind je de benamingen van de drie systemen, waarna we verder ingaan op de precieze werking.
Ventrale vagale systeem: Treedt op als we ons veilig voelen, Social Engagement System. Dit maakt dat je sociaal kunt zijn, kunt verbinden en creatief kunt zijn
Sympathisch systeem: Treedt op als we ons (enigszins) onveilig voelen. Het is het systeem dat de meer primitieve vecht-of-vlucht responsen activeert.
Dorsale vagale systeem: Treedt op als we ons (sterk) onveilig voelen en kan leiden tot een bevries reactie
1) Bovenste systeem: Ventrale vagale systeem
Binnen de ordening van systemen volgens de polyvagaaltheorie, wordt het bovenste systeem geregeld door de ventrale nervus vagus. De ventrale nervus vagus is onderdeel van het parasympatische zenuwstelsel (aansturing van tot rust komen, maar ook bevriezing), en loopt van het hart en de borst naar het gezicht en de kaken. Deze gezicht-hartverbinding zorgt voor de mogelijkheid tot betrokkenheid. Dit is binnen ons zenuwstelsel een relatief nieuw ontwikkeld systeem, dat niet altijd heeft bestaan in ons lichaam.
Middels dit systeem, ook wel het Social Engagement System genoemd, kun je verbinding aangaan. Je gaat de connectie aan met anderen of met jezelf. Het lukt je om zaken op te lossen of om hulp te vragen. Dit is mogelijk als je je veilig voelt en er geen gevaar of stress aanwezig is.
Onze aandacht is in het bovenste systeem dus gericht op verbinding. Dit organiseren we middels co-regulatie: noodzakelijk in ons leven voor troost, geruststelling en veiligheid. Co-regulatie vindt met name plaats tussen baby’s en jonge kinderen met hun ouders: het zenuwstelselsysteem is nog niet (voldoende) ontwikkeld, en kleine kinderen kunnen zichzelf niet reguleren. Een kind leert zelfregulatie via de ouder. Co-regulatie vindt ook plaats bij volwassenen: in positieve relaties met je partner, familieleden, vrienden of collega’s. Een luisterend oor, iemand die je goed aankijkt of een arm om de schouder kan veel goeds teweegbrengen.
2) Middelste systeem: Sympathisch systeem
Het middelste systeem wordt geregeld door activatie van het sympathische zenuwstelsel (aansturing van actie, in beweging komen). Zodra er een stressvolle situatie ontstaat (wat bij iedere persoon door iets anders kan worden getriggerd!), komen onder andere adrenaline en cortisol vrij in je lichaam. Je hartslag neemt toe en je bloeddruk verhoogt. Het sympathische zenuwstelsel stelt ons in staat om actie te ondernemen: dit is het gaspedaal van je lichaam.
Soms is deze staat wenselijk. Het maakt bijvoorbeeld dat we kunnen rennen om snel een trein te halen. Echter kan deze staat ook optreden wanneer er een stressprikkel ontstaat op een moment dat dit voor jou niet wenselijk is. Bijvoorbeeld als je je tijdens je vrije dag druk maakt over problemen op je werk.
Je wordt alert en voelt meer energie: je lichaam maakt zich klaar om te vechten of vluchten bij stress. In de moderne samenleving hoeven we meestal niet daadwerkelijk te vechten of vluchten, maar wel uiten we een gedragsverandering: we komen gestrest, geagiteerd of gehaast over.
3) Onderste systeem: Dorsale vagale systeem
Tot slot is er de onderste trede, die wordt geregeld door de dorsale nervus vagus. De dorsale nervus vagus is (net als de ventrale nervus vagus, het bovenste systeem) onderdeel van het parasympatische zenuwstelsel, en bevindt zich met name wat dieper in je lichaam, in de buik. Dit is binnen ons zenuwstelsel het oudste systeem, dat al in de oertijd heeft bestaan in ons lichaam. Het regelt tevens het rusten en verteren van voedsel, evenals de bevriezingsreactie.
Het bewustzijn wordt uitgeschakeld in het onderste systeem, het lichaam spaart energie en het beschermt je tegen lichamelijke en psychische pijn. Het wordt gezien als een bewustzijnsverlagingsstrategie of overlevingsstrategie om te doen alsof je dood bent: het lichaam trapt volledig op de rem. Denk maar aan een gevangen muis die voor dood speelt in de bek van een kat. De muis is niet dood, maar zijn zenuwstelsel zet deze reactie in werking om de overlevingskans te vergroten.
Je komt in dit onderste systeem terecht wanneer het middelste systeem niet voldoende effectief is volgens het zenuwstelsel. Dit gebeurt bij dreigende situaties, bijvoorbeeld wanneer je getuige bent van een ongeval. Bij trauma zie je dit als iemand dissocieert. Maar ook bij minder levensbedreigende situaties treedt dit systeem op: wanneer je een presentatie moet geven en plotseling alles bent vergeten, of wanneer je onverwachts voor het blok wordt gezet. Je bevriest.
Polyvagaaltheorie: schuiven tussen de systemen door het zenuwstelsel
Nu je de drie systemen kent, is het naar de polyvagaaltheorie belangrijk om te benadrukken dat je stapsgewijs schuift tussen deze systemen. Stel dat je plotseling door collega’s voor het blok wordt gezet en bevriest: dat is het onderste systeem. Vervolgens schuif je naar het middelste systeem: je zit vol adrenaline, je bent boos op je collega’s en neemt het ze kwalijk. Wellicht uit je je irritatie. Pas daarna kun je weer terechtkomen in het bovenste systeem: je voelt je weer sociaal en veilig – al kan dat wellicht even duren.
Systeem twee en drie: sociale verbinding is moeilijk
Sociale verbinding is belangrijk voor de mens. We hebben het nodig om ons veilig te voelen en om stabiliteit te ervaren. Veiligheid en betrokkenheid zijn essentieel voor gezondheid, groei en herstel.
In het eerste systeem (ventrale vagale systeem) lukt het om sociale verbinding plaats te laten vinden. In het tweede en derde systeem (sympathisch systeem en dorsale vagale systeem) zijn we die verbinding echter kwijt, omdat het risico om verbinding aan te gaan te groot is. Het is moeilijk om contact te zoeken of om hulp te vragen, en de mensen om je heen komen bedreigend op je over. Daarom is het nadelig om je (vaak) in de onderste twee systemen te bevinden. Je mist de sociale verbinding, terwijl deze juist zo essentieel is in ons leven.
Reactie op stress of trauma: per persoon verschillend
In de polyvagaaltheorie wordt benadrukt dat de reactie op stress of trauma per persoon verschillend is. Allereerst verschilt de inhoud van een trauma of stressvolle situatie voor iedereen. Waar de één na een ongemakkelijke ontmoeting met een nieuwe kennis voortaan vreest voor het leren kennen van nieuwe mensen, denkt de ander daar nooit meer over na.
Verder kies je onvrijwillig voor een bepaalde reactie binnen de systemen die we hierboven beschreven: het zenuwstelsel bepaalt dit voor jou. Je kiest dus niet bewust voor een mobiliserende vecht-of-vluchtreactie of juist een immobiliserende bevriesreactie bij stress of onveiligheid. Hier heb je zelfs geen invloed op. Nog voordat je bewust kunt redeneren over een bepaalde reactie, heeft je zenuwstelsel al gehandeld door een inschatting te maken van het mogelijke gevaar. Bij sommige mensen creëert een trigger vanuit de omgeving een vecht-of-vluchtreactie, maar andere mensen bevriezen door diezelfde trigger.
Vanuit welk systeem je zenuwstelsel reguleert bij bepaalde situaties, wordt gedurende ons leven ingericht. Soms al op jonge leeftijd. Door vroegkinderlijk trauma of een gebrek aan co-regulatie (iets aangedaan of verwaarlozing) schiet iemand gedurende de rest van het leven snel in systeem twee of drie: de houding om te vechten of vluchten, of te bevriezen. Ook trauma of langdurige stress op latere leeftijd heeft een negatieve invloed: het zenuwstelsel staat alerter afgesteld, en schiet sneller in systeem twee of drie. Gevaar wordt bij triggers sneller (soms te snel) gedetecteerd en overlevingsresponsen worden sneller (soms te snel) geactiveerd.
In het dagelijks leven: hevigere reacties op stress dan nodig
Trauma, langdurige stress of een gebrek aan co-regulatie maakt dus dat ons lichaam sneller overschakelt naar een systeem voor een onveilige situatie. Echter kan dit ook optreden zonder zoiets te hebben meegemaakt. Ons lichaam reageert op stress: dit is een oeroud systeem. Maar waar er in de oertijd nog reële gevaren waren waartegen we echt moesten vechten, vluchten of bevriezen, is dat in de moderne samenleving nog maar nauwelijks het geval. Toch handelt ons zenuwstelsel nog altijd snel en heftig op stressvolle situaties – ook als deze niet levensbedreigend zijn. Dit gebeurt nu eenmaal onvrijwillig en onbewust: zo’n grote invloed oefent het zenuwstelsel uit op jouw gevoelens en gedrag.
Die intense lichamelijke reactie vanuit het zenuwstelsel kan erg vervelend zijn in het dagelijks leven. Zo kan de vecht-of-vluchtreactie al optreden als je een mailtje krijgt van je baas of als je partner iets onaardigs zegt. Er is geen wezenlijk gevaar, maar je lichaam reageert wel op deze manier. Dit maakt het vervolgens weer moeilijk om sociale verbinding aan te gaan, wat je somber kan maken.
Polyvagaaltheorie: visie bij behandeling door een psycholoog
Ben je benieuwd welke rol de polyvagaaltheorie kan spelen in een behandeling door de psycholoog? Bij verschillende klachten kan de visie van deze theorie een rol spelen, waaronder stress of burn-out, angst, trauma en depressie. Maar ook wanneer je niet goed in je vel zit of het idee hebt dat je vastloopt in het leven. Bij psychologenpraktijk BrainNetwork werken we bij bepaalde klachten vanuit de visie van de polyvagaaltheorie.
Het hanteren van deze visie werkt op verschillende manieren. Zo wordt in de polyvagaaltheorie vooropgesteld dat een gevoel van veiligheid cruciaal is voor genezingsprocessen, evenals het leiden van een prettig en gezond leven. Co-regulatie en verbinding spelen hierin een hoofdrol. Het ontbreken van dit veiligheidsgevoel, en daarbij een gebrek aan het verkeren in het bovenste systeem (ventrale vagale systeem), kan leiden tot psychische aandoeningen en lichamelijke ziekten.
Hier wordt door de polyvagaaltheorie gehoor aan gegeven: de behoefte aan een veiligheidsgevoel wordt in acht genomen, zoals ook door de psychologen bij BrainNetwork wordt gedaan in de behandeling. We kunnen je helpen om op de juiste manier op zoek te gaan naar een gevoel van veiligheid. Zo kunnen we aan de slag gaan met het leren van co-reguleren, mocht dit bij jou niet goed zijn ontwikkeld in je jonge jaren. Binnen de veilige therapeutische relatie kun je hierin groeien. Tevens vinden we het belangrijk om in onze praktijkruimte een veilige omgeving te creëren.
Verder biedt de polyvagaaltheorie een verklaring voor de werking van ons autonome zenuwstelsel bij stress of burn-out, angst, trauma en depressie. Deze inzichten kunnen worden toegepast tijdens een behandeling. Zo kunnen we onderzoeken welke responspatronen er bij jou optreden, en op welk moment. De patronen kunnen bijvoorbeeld optreden bij ervaringen van niet-vertrouwen of triggers voor traumatische gebeurtenissen in het verleden. Het herkennen van de patronen in het verloop van de drie systemen geeft belangrijke inzichten over jezelf, wat jouw triggers zijn en de manier waarop je met triggers omgaat.
Opdrachten en oefeningen in de behandeling
Met oefeningen en opdrachten lukt het je stukje bij beetje om de patronen die optreden te veranderen: we creëren nieuwe patronen van veiligheid en verbinding, die het gevoel van onveiligheid vervangen. Hier ligt de focus juist op het invullen wat jou weer in het positieve, veilige systeem brengt. Dit lukt bijvoorbeeld door zelfregulatie: rustig en vanuit de buik ademhalen of meditatie. Maar ook biofeedback en neurofeedback kunnen hier goed bij helpen. Ook co-regulatie binnen voedende relaties werkt, zoals (leren om te durven vragen naar) een goed gesprek of een knuffel van een dierbare. Wat het best werkt, ligt voor iedereen weer anders – en kunnen we achterhalen.
Het wordt tijdens en na de behandeling steeds makkelijker om in verschillende situaties terug te schakelen naar het bovenste, veilige systeem. Je gevoel van continue alertheid neemt af en je kunt weer tot rust komen (afstappen van systeem twee); of je komt juist weer in een flow terecht en hebt niet langer het idee dat je stilstaat (afstappen van systeem drie). Dit maakt dat je je leven op een betere manier kunt inrichten, en dat je je socialer, creatiever, vrijer, optimistischer en veerkrachtiger voelt.
Meer over de Polyvagaaltheorie
In onderstaande animatiefilmpje van Mindmadeeasy wordt in 6 minuten uitgelegd hoe de Polyvagaal Theorie in elkaar steekt.
Heb je vragen over de polyvagaaltheorie of wil je weten hoe we dit toepassen in onze behandelingen? Neem direct contact op of lees in onze psychologie blog meer over onze behandelingen:
Veel mensen ervaren tegenwoordig stress. Soms is stress kortdurend en mild, maar steeds vaker lopen mensen vast door chronische stress. Dit kan… Lees meer: Coaching bij Stressklachten
In onze samenleving worden steeds meer mensen geconfronteerd met overprikkeling. Dit verschijnsel kan voorkomen bij verschillende aandoeningen en situaties, zoals o.a. bij… Lees meer: Overprikkeling: Een klacht met grote gevolgen
Met Neurofeedback training doen we een behandeling op hersenactiviteit, waarbij we het brein stimuleren de gewenste hersengolven te produceren, om via dit beloningsmechanisme klachten te verminderen. Hier komt een EEG-meting bij kijken, een QEEG-meting om precies te zijn. In deze blog leggen we je uit wat dit inhoudt.
In het kort: wat is Neurofeedback?
Allereerst lichten we je kort toe wat Neurofeedback is. Neurofeedback is een training voor je brein, die effectief kan zijn bij bijvoorbeeld ADHD, ADD of slaapproblemen. Verschillende delen van je brein communiceren continu met elkaar. Een Neurofeedback behandeling kan je helpen om deze communicatie, de netwerken in je brein, te versterken en verder te ontwikkelen. In de volgende blog leggen we je meer uit over deze behandeling: Wat is Neurofeedback?
Neurofeedback intake: EEG-meting
Bij een Neurofeedback behandeling op de hersenactiviteit wordt het brein gestimuleerd tot het produceren van de gewenste hersengolven. Hersengolven kunnen worden gemeten door middel van een EEG, kort voor Elektro-encefalografie. Voor deze meting worden elektroden op de hoofdhuid geplakt. Dit doen we door middel van een muts, waar de elektroden in verwerkt zitten.
Bij aanvang van een Neurofeedback behandeling wordt er altijd een EEG-meting gedaan. Hierbij wordt de hersenactiviteit geregistreerd met de ogen open en met de ogen dicht. Dit geeft een beeld van hoe het brein werkt en welke hersengolven er aanwezig zijn tijdens deze twee condities.
QEEG-analyse bij Neurofeedback
Voor een kwalitatieve Neurofeedback training is het belangrijk om te weten hoe het brein er op individueel niveau uitziet. Elk brein is namelijk anders en kan andere patronen laten zien dan je misschien zou verwachten.
Om een passend behandelplan voor Neurofeedback op te kunnen stellen, kijken we daarbij dus goed naar het ruwe signaal dat wordt gemeten, maar wordt het EEG tevens bekeken door middel van een techniek om abnormale hersengolven te herkennen. Dit noemen we een kwalitatief EEG, oftewel een QEEG (‘Q’ staat hier voor het Engelstalige ‘quality’). Hierbij wordt het EEG vergeleken met een heel grote database. We kunnen daarin zien wat de verschillen zijn ten opzichte van een ‘normale’ normgroep (dit zijn mensen zonder klachten van hetzelfde geslacht en dezelfde leeftijd).
De vergelijking wordt weergegeven in zogenaamde hoofdkaarten die een kleurcode hebben. Er kan dan per frequentie worden gezien of deze in meer of minder mate aanwezig is. Ook kan er worden bekeken hoe de communicatie tussen hersendelen verloopt.
Bij de Neurofeedback behandeling gebruiken we deze kaart (het QEEG) als uitgangspunt om afwijkende hersengolven aan te pakken, die de oorzaak of uiting zijn van bepaalde klachten. Door specifieke frequenties in specifieke gebieden te inhiberen of juist te stimuleren, kunnen klachten verminderd worden.
Een Neurofeedback training is een effectieve behandelmethode bij diverse klachten zoals slaapproblemen, ADHD en ADD. Er is geen verwijzing of diagnose nodig voor de behandeling. Lees meer over de Neurofeedback behandeling bij BrainNetwork. Wil je weten of Neurofeedback iets voor jou is? Je kunt vrijblijvend contact opnemen met onze specialisten.
Waarom functioneert jouw brein anders dan dat van mij?
Je brein is ingenieus, bijzonder en erg complex. Het bestaat uit miljarden neuronen, ook wel zenuwcellen genoemd, die op een of andere manier met elkaar in contact staan. De communicatie tussen deze zenuwcellen in je brein verloopt door middel van verschillende hersengolven.
De manier waarop je brein prikkels verwerkt en de signalen doorgeeft, kan een belangrijke invloed hebben op je gedrag en functioneren. Dit kan vervolgens weer een belangrijke rol spelen bij klachten die je kunt ervaren als gevolg van bijvoorbeeld ADHD of ADD.
De invloed van hersengolven op gedrag en functioneren
Samen met ADHDblog.nl hebben we een artikel geschreven waarin we verder ingaan op de werking van je brein en vooral de manier waarop hersengolven invloed kunnen hebben op je gedrag en functioneren. Je kunt het artikel lezen op ADHDblog.nl. Hierin wordt je uitgelegd wat het verschil is in de werking van het brein van mensen met AD(H)D en zonder AD(H)D.
De werking van je Brein | Hersengolven en Neurofeedback training
De werking van je brein en hersengolven zoals omschreven in dit artikel, staan centraal in een behandeling door middel van Neurofeedback. Een Neurofeedback behandeling is gericht op het trainen van je brein, om prikkels en impulsen op een andere manier te verwerken.
Op onze site lees je meer over de mogelijkheden van een Neurofeedback training en wat Neurofeedback kan betekenen in de behandeling van ADHD. We helpen je bij psychologen praktijk BrainNetwork graag om je klachten te verminderen. Neem vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie.
Wil je meer weten over een Neurofeedback training? Onlangs hebben we in samenwerking met ADHDblog.nl een artikel geschreven over de mogelijkheden van Neurofeedback in de behandeling van ADHD. In dit artikel leggen we aan de hand van vijf stappen uit hoe een Neurofeedback behandeling eruitziet en wat je ervan kunt verwachten.
Alle zaken die bij een Neurofeedback behandeling komen kijken, komen aan bod. Denk aan een Neurofeedback behandelplan, het belang van de intake en de EEG-meting ter voorbereiding van de Neurofeedback training. Ook leggen we je uit hoe het trainen van het brein precies werkt bij de behandeling, en lichten we meer toe over de afsluiting van de training.
Verder lezen? Op onze site vind je ook alle praktische informatie over deze behandelmethode, zoals de meestgestelde vragen over Neurofeedback. Daarnaast schreven we eerder de onderstaande blogs:
Mocht je nog verdere vragen hebben over Neurofeedback of de mogelijkheden van deze behandeling: je kunt ze altijd aan ons stellen. Neem gerust contact op met een psycholoog van BrainNetwork, we helpen je graag.
Een psycholoog van BrainNetwork is altijd aangesloten bij BCIA. Dit is het internationale waarborg voor gecertificeerde Neurofeedback therapeuten. Daarnaast zijn onze psychologen opgeleid tot cognitief gedragstherapeut.