In onze psychologenpraktijk zien wij dagelijks mensen met ADHD die in het dagelijks leven moeite hebben met dingen of vastlopen. We bieden hiervoor verschillende behandelmethodes aan, zoals gesprekstherapie en Neurofeedback. Maar wist je dat er nog meer mogelijkheden zijn om ADHD-klachten aan te pakken? Eén van de aanvullende methoden die wij binnen de praktijk aanbieden is orthomoleculaire geneeskunde.
In deze blog leggen we uit wat orthomoleculaire geneeskunde inhoudt en welke rol het kan spelen bij de behandeling van ADHD.
Wat is orthomoleculaire geneeskunde?
Orthomoleculaire geneeskunde richt zich op het in balans brengen van de biochemie van het lichaam door middel van optimale hoeveelheden voedingsstoffen zoals vitaminen, mineralen en andere essentiële stoffen. In plaats van symptomen te bestrijden, kijkt de orthomoleculaire geneeskunde naar de onderliggende oorzaken van gezondheidsproblemen en probeert deze aan te pakken via voeding, supplementen en leefstijlveranderingen.
ADHD en voeding: een link?
ADHD wordt vaak geassocieerd met een disbalans in neurotransmitters, zoals dopamine en serotonine. Deze chemische boodschappers zijn verantwoordelijk voor concentratie, stemming en gedrag. Wat veel mensen niet weten, is dat voeding een belangrijke invloed kan hebben op deze processen. Bijvoorbeeld: Essentiële vetzuren zoals omega-3, die in vette vis of als supplementen te vinden zijn, kunnen helpen bij de hersenontwikkeling en het functioneren van neurotransmitters. Magnesium is een mineraal dat betrokken is bij het reguleren van zenuw- en hersenfunctie. Een tekort kan leiden tot prikkelbaarheid, rusteloosheid en verminderde concentratie, klachten die vaak voorkomen bij ADHD. Zink speelt ook een rol bij de regulatie van dopamine, en een tekort kan de symptomen van ADHD verergeren. Vitamine D, vooral in de donkere wintermaanden, is essentieel voor een gezond zenuwstelsel en kan bijdragen aan een betere stemming en concentratie.
Voedingsadviezen op maat
In de orthomoleculaire geneeskunde gaan we ervan uit dat ieder mens uniek is. Wat voor de ene persoon werkt, is niet per se effectief voor de ander. Daarom kan het zinvol zijn om een voedingsplan op maat te ontwikkelen, gebaseerd op de specifieke behoeften van iemand met ADHD. Een orthomoleculair therapeut kan een uitgebreide analyse maken van je huidige voeding en leefstijl, en kijken welke voedingsstoffen mogelijk ontbreken.
Dit betekent dat we niet alleen kijken naar wat je eet, maar ook hoe goed je lichaam bepaalde voedingsstoffen opneemt en verwerkt. Dit kan belangrijke inzichten opleveren, zoals intoleranties of tekorten die invloed hebben op de hersenfunctie en daarmee op ADHD-symptomen.
Supplementen als ondersteuning
Naast aanpassingen in de voeding kunnen supplementen een waardevolle aanvulling zijn in de behandeling van ADHD. Enkele veelgebruikte supplementen zijn: Omega-3 vetzuren, zoals EPA en DHA, die de hersenfunctie ondersteunen. Magnesium, wat kan helpen bij het verminderen van hyperactiviteit en spanning. Zink, dat kan bijdragen aan een betere concentratie en impulscontrole. Probiotica, omdat de darmgezondheid een sterke invloed heeft op de hersenen en stemming. Het is belangrijk om te benadrukken dat supplementen altijd in overleg met een deskundige moeten worden genomen. Een orthomoleculair therapeut kan op basis van wetenschappelijk onderzoek en persoonlijke omstandigheden bepalen welke supplementen geschikt zijn en in welke dosering.
Integrale benadering
Wat ons onderscheidt als praktijk, is onze integrale benadering van ADHD. Wij geloven dat het combineren van verschillende therapieën, zoals gesprekstherapie, Neurofeedback en orthomoleculaire geneeskunde, de beste resultaten oplevert. Elk mens is uniek en daarom vinden we het belangrijk om breed te kijken naar de behandeling van ADHD, niet alleen vanuit de geest, maar ook vanuit het lichaam.
Door voeding en supplementen onderdeel te maken van de behandeling, kunnen we een extra laag van ondersteuning bieden die kan bijdragen aan vermindering van ADHD-klachten en verbetering van de algehele gezondheid.
Ben je benieuwd of orthomoleculaire geneeskunde iets voor jou kan betekenen in de behandeling van ADHD? Neem gerust contact met ons op voor meer informatie!
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
Veel mensen ervaren tegenwoordig stress. Soms is stress kortdurend en mild, maar steeds vaker lopen mensen vast door chronische stress. Dit kan zich uiten in lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid, slapeloosheid en zelfs een verhoogde bloeddruk. Het is belangrijk om stressklachten serieus te nemen en tijdig hulp te zoeken om verdere gezondheidsproblemen te voorkomen.
In onze praktijk bieden we coaching aan door ervaren psychologen, waarbij we gebruik maken van verschillende methodieken, zoals cognitieve gedragstherapie, biofeedback en zelfs voedingsondersteuning, om jouw herstel te bevorderen. In deze blog vertellen we je meer over hoe deze aanpak werkt en waarom het belangrijk is om op tijd hulp te zoeken.
Stress: Een Holistische Benadering
Stress beïnvloedt ons op zowel mentaal als fysiek vlak. Het kan je stemming, je energieniveau en je lichamelijke gezondheid ondermijnen. Chronische stress kan leiden tot een burn-out of andere fysieke aandoeningen als het niet wordt aangepakt. Bij onze praktijk kijken we daarom naar de gehele persoon – van de mentale oorzaken van stress tot de fysieke reacties van je lichaam en hoe voeding hier een rol in speelt.
Coaching bij Stress: De Rol van de Psycholoog
Tijdens coaching bij stressklachten door een psycholoog wordt niet alleen gekeken naar de symptomen, maar vooral naar de onderliggende oorzaken van je stress. Samen met jou brengen we de factoren in kaart die stress veroorzaken, en werken we aan het doorbreken van ongezonde patronen. Dit kan bijvoorbeeld door gesprekken waarin je leert omgaan met stressvolle situaties, maar ook door praktische technieken die je direct kunt toepassen in het dagelijks leven.
We geven je tools en inzichten om beter met stress om te gaan, zodat je niet alleen op korte termijn verlichting ervaart, maar ook leert hoe je in de toekomst beter om kunt gaan met spanningen en uitdagingen.
Biofeedback: Je Lichaam Leren Begrijpen
Een van de methodieken die we inzetten bij stresscoaching is biofeedback. Hierbij wordt gebruik gemaakt van apparatuur die je hartslag, ademhaling en spierspanning meet, zodat je kunt zien hoe jouw lichaam reageert op stress. Je leert hiermee welke lichamelijke signalen erop wijzen dat je gestrest bent, en hoe je je lichaam weer in een staat van ontspanning kunt brengen.
Door middel van ademhalingsoefeningen en ontspanningstechnieken, die je leert tijdens biofeedbacksessies, krijg je meer controle over je stressreacties. Dit vergroot je zelfbewustzijn en helpt je om stress in je dagelijkse leven beter te managen.
Voeding en Stress: Een Ondersteunende Factor
Naast psychologische begeleiding en biofeedback, kan ook voeding een belangrijke rol spelen bij het herstel van stress. Voeding beïnvloedt direct je energieniveau, immuunsysteem en hormonale balans. Een ongebalanceerd dieet kan stressreacties verergeren, terwijl de juiste voedingsstoffen je lichaam juist helpen om beter om te gaan met stress.
Binnen onze praktijk kijken we samen met jou naar je voedingspatroon en onderzoeken we of aanpassingen in je dieet kunnen bijdragen aan je herstel. Hierbij richten we ons op voeding die stressverlagend werkt en je lichaam ondersteunt bij het herstellen van de fysieke effecten van stress. Denk bijvoorbeeld aan voeding die rijk is aan B-vitaminen, magnesium en antioxidanten, die allemaal een rol spelen in het ondersteunen van je zenuwstelsel.
Daarnaast kunnen we indien nodig ook kijken naar de inzet van voedingssupplementen. Supplementen zoals magnesium, omega-3 vetzuren of adaptogene kruiden kunnen het herstelproces ondersteunen door je lichaam te helpen ontspannen en beter om te gaan met stress.
Sessies in de Buitenlucht: In Beweging naar Herstel
Wat onze praktijk uniek maakt, is dat we ook de mogelijkheid bieden om coaching in de buitenlucht te volgen. Onze buitenpsychologen verzorgen sessies waarbij je in beweging bent en de natuur een actieve rol speelt in je herstelproces. Bewegen in een natuurlijke omgeving helpt om stress te verminderen, terwijl je mentaal en fysiek actief bent.
Wandelcoaching combineert de voordelen van beweging met psychologische begeleiding. In een minder formele setting, buiten de vier muren van een praktijkruimte, kan het makkelijker zijn om je gedachten te ordenen en diepere inzichten te krijgen. De sessies zijn meer ontspannen, en de natuur zorgt voor een kalmerende omgeving. Bovendien maken we gebruik van methodieken zoals mindfulness, waarbij je de omgeving bewust in je opneemt om je zintuigen te activeren en je stressniveau te verlagen.
Deze buitensessies kunnen bijzonder effectief zijn voor mensen die gebaat zijn bij een meer dynamische aanpak. Beweging bevordert de doorbloeding, stimuleert de hersenactiviteit en kan bijdragen aan een diepere verwerking van de coaching. Het haalt je letterlijk en figuurlijk in beweging en kan helpen om vastgeroeste patronen te doorbreken.
Waarom Hulp Zo Belangrijk Is
Veel mensen wachten te lang voordat ze hulp zoeken bij stressklachten. Het kan verleidelijk zijn om te denken dat je de stress zelf onder controle krijgt, maar wanneer klachten zich opstapelen of aanhouden, is het belangrijk om tijdig actie te ondernemen. Stress heeft niet alleen invloed op je mentale gezondheid, maar kan ook je fysieke gezondheid ernstig schaden.
Door op tijd hulp te zoeken, kun je voorkomen dat stress zich verder ontwikkelt tot een burn-out of andere gezondheidsproblemen. Een psycholoog kan je helpen om de oorzaken van je stress te identificeren, je ondersteunen bij het doorbreken van negatieve patronen en je begeleiden naar duurzaam herstel.
Heb jij last van overprikkeling? Neem vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken voor het aanpakken en omgaan met overprikkeling.
Wij Begeleiden Je Graag
In onze praktijk bieden we een holistische benadering van stresscoaching, waarbij we verschillende methodieken combineren om jouw herstel te bevorderen. Of het nu gaat om gesprekken met een psycholoog, de inzet van biofeedback of het verbeteren van je voedingspatroon – we kijken samen met jou naar wat je nodig hebt om weer in balans te komen.
Heb je last van stressklachten en wil je meer weten over hoe wij je kunnen helpen? Neem gerust contact met ons op. Samen werken we aan een duurzame oplossing voor jouw stress.
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
In onze samenleving worden steeds meer mensen geconfronteerd met overprikkeling. Dit verschijnsel kan voorkomen bij verschillende aandoeningen en situaties, zoals o.a. bij niet-aangeboren hersenletsel (NAH), burn-out, PTSS, autisme. Ondanks de grote impact die overprikkeling kan hebben op het dagelijks functioneren, wordt het vaak onderschat of niet goed begrepen door de omgeving.
Wat is overprikkeling?
Overprikkeling ontstaat wanneer de hersenen meer informatie moeten verwerken dan ze aankunnen. Dit kan leiden tot een breed scala aan symptomen, zoals:
– Vermoeidheid
– Concentratieproblemen
– Hoofdpijn
– Geïrriteerdheid
– Angstgevoelens
Overprikkeling bij Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH)
Mensen met NAH, zoals na een hersenschudding of beroerte, ervaren vaak overprikkeling. Hun hersenen hebben schade opgelopen en kunnen daardoor minder goed omgaan met externe stimuli zoals licht, geluid, en drukte. Dit maakt het voor hen moeilijk om dagelijkse taken uit te voeren en sociale activiteiten te ondernemen.
Burn-out en Overprikkeling
Bij een burn-out zijn de hersenen langdurig blootgesteld aan stress, wat leidt tot uitputting en overprikkeling. Mensen in een burn-out fase kunnen extreem gevoelig worden voor prikkels en hebben vaak moeite om zich te concentreren of te ontspannen. Dit maakt het herstelproces uitdagend en vereist vaak een langdurige aanpak.
Het Onbegrip van de Omgeving
Een van de grootste uitdagingen voor mensen die lijden aan overprikkeling is het onbegrip van hun omgeving. Omdat overprikkeling niet altijd zichtbaar is, kunnen collega’s, vrienden, en familieleden het moeilijk vinden om te begrijpen wat de persoon doormaakt. Dit kan leiden tot frustratie en een gevoel van isolatie bij degene die lijdt aan overprikkeling.
Wat kun je doen als je last hebt van overprikkeling?
Hoewel overprikkeling een complexe en uitdagende situatie kan zijn, zijn er verschillende strategieën die kunnen helpen om ermee om te gaan:
Rust en Herstel: Zorg voor voldoende rust en geef jezelf de tijd om te herstellen van prikkels. Dit kan betekenen dat je regelmatig pauzes neemt en je terugtrekt in een rustige omgeving.
Stimuli Beperken: Vermijd overmatige blootstelling aan licht, geluid en drukte. Dit kan betekenen dat je gebruik maakt van oordoppen, een zonnebril draagt, of rustige plekken opzoekt.
Structuur en Routine: Een duidelijke dagindeling en routine kunnen helpen om voorspelbaarheid te creëren en de hoeveelheid prikkels te beheersen.
Mindfulness en Ontspanningstechnieken: Technieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen en yoga kunnen helpen om de geest te kalmeren en beter om te gaan met prikkels.
Communicatie: Wees open over je situatie met je omgeving. Leg uit wat overprikkeling is en hoe het jou beïnvloedt, zodat anderen beter begrijpen wat je doormaakt en hoe ze je kunnen ondersteunen.
Professionele Hulp: Overweeg om hulp te zoeken bij een psycholoog, ergotherapeut of andere zorgverlener die ervaring heeft met overprikkeling. Zij kunnen je helpen met specifieke strategieën en behandelingen.
Meer begrip en steun bij overprikkeling
Overprikkeling is een serieus probleem dat veel invloed kan hebben op het dagelijks functioneren van mensen. Het is belangrijk dat we als samenleving meer begrip en steun bieden aan degenen die hiermee te maken hebben. Door bewustwording te vergroten en praktische hulpmiddelen aan te reiken, kan er bijdragen worden aan een betere kwaliteit van leven voor iedereen die lijdt aan overprikkeling. Zo hebben onderzoekers alle beschikbare informatie samen met adviezen van ervaringsdeskundigen over hoe met overprikkeling om te gaan in deze infografic gezet. Met deze informatie willen ze meer bekendheid geven aan deze klachten en hopen daarmee op meer begrip voor mensen die er last van hebben.
Heb jij last van overprikkeling? Neem vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken voor het aanpakken en omgaan met overprikkeling.
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
Complex trauma verwijst naar langdurige en herhaalde traumatische ervaringen, meestal van interpersoonlijke aard, die plaatsvinden in de vroege stadia van de ontwikkeling. Het onderscheidt zich van enkelvoudig trauma, zoals een eenmalige gebeurtenis, door de chronische aard ervan en het feit dat het vaak voorkomt binnen de context van nauwe relaties, zoals in gevallen van langdurig huiselijk geweld, emotioneel misbruik, of verwaarlozing. In dit artikel beschrijven we de kenmerken en de gevolgen van complex trauma.
1.Vroege Begin: Complex trauma ontstaat meestal in de vroege kinderjaren, wanneer het brein nog in ontwikkeling is en de persoonlijke identiteit zich vormt. Traumatische ervaringen op deze leeftijd kunnen diepgaande gevolgen hebben voor de psychologische ontwikkeling.
2.Herhaling: Het betreft vaak herhaalde en langdurige blootstelling aan traumatische gebeurtenissen. Dit kan variëren van fysiek misbruik tot verwaarlozing of emotioneel misbruik.
3.Interpersoonlijk: Complex trauma wordt vaak geassocieerd met traumatische gebeurtenissen die plaatsvinden binnen relaties, zoals die met ouders, verzorgers of andere significante personen. Dit kan de vorming van gezonde hechtingsrelaties bemoeilijken.
4.Effect op Ontwikkeling: De impact van complex trauma op de ontwikkeling is divers en kan leiden tot emotionele, cognitieve en gedragsproblemen. Het kan de manier waarop iemand zichzelf en anderen waarneemt en begrijpt, aantasten.
Gevolgen van complex trauma
De gevolgen van complex trauma kunnen aanzienlijk zijn en variëren van persoon tot persoon. Enkele veelvoorkomende gevolgen zijn:
Emotionele Problemen:
Intense emotionele reacties, waaronder angst, depressie, woede en schaamte. Moeite met het reguleren van emoties.
Relationele Problemen:
Uitdagingen bij het opbouwen en onderhouden van gezonde relaties. Problemen met vertrouwen en hechting.
Cognitieve Problemen:
Verminderde concentratie en geheugenproblemen. Negatief zelfbeeld en gevoelens van eigenwaarde.
Gedragsproblemen:
Zelfdestructief gedrag, zoals zelfbeschadiging of verslavingsproblemen. Moeilijkheden met impulscontrole.
Fysieke Gezondheidsproblemen:
Verhoogd risico op gezondheidsproblemen, waaronder chronische aandoeningen als gevolg van de fysieke stressreactie op trauma.
Deze gevolgen kunnen het dagelijks functioneren aanzienlijk beïnvloeden. Het is echter belangrijk op te merken dat met de juiste ondersteuning, behandeling en begrip, mensen met complex trauma hoopvolle paden naar herstel kunnen bewandelen. Professionele hulp, zoals psychologische hulpverlening en traumagerichte benaderingen, kan essentieel zijn om de gevolgen van complex trauma te verminderen en een gezondere levenskwaliteit te bevorderen.
Is er bij jou sprake van complex trauma en zoek je hulp? Neem contact op met een van onze psychologen: we helpen je graag en kunnen je adviseren over je klachten.
In onze Psychologie Blog vind je meer artikelen over klachten en onze behandelingen
In een wereld vol uitdagingen en veranderingen is veerkracht een essentiële eigenschap die ons helpt om met tegenslagen om te gaan en sterker terug te komen. Maar wat is veerkracht precies, en hoe beïnvloedt het onze psychische gezondheid? In deze blog duiken we dieper in op deze belangrijke onderwerpen en geven we praktische tips om je veerkracht te vergroten.
Wat is Veerkracht?
Veerkracht is het vermogen om te herstellen van moeilijke situaties, stress en tegenslagen. Het is de mentale en emotionele flexibiliteit die ons in staat stelt om door te gaan, zelfs wanneer het leven tegenzit. Veerkracht betekent niet dat je geen moeilijke momenten ervaart; het betekent dat je de kracht hebt om door te gaan, je aan te passen en te groeien.
Het Belang van Veerkracht voor Psychische Gezondheid
Een goede veerkracht is cruciaal voor een sterke psychische gezondheid. Mensen met een hoge veerkracht hebben vaak een beter vermogen om met stress om te gaan, ervaren minder angst en depressie, en hebben een positiever zelfbeeld. Veerkrachtige mensen zijn beter in staat om gezonde copingmechanismen te gebruiken en zich aan te passen aan veranderende omstandigheden.
Voordelen van Veerkracht:
1. Verbeterde Emotionele Stabiliteit: Veerkrachtige mensen kunnen hun emoties beter reguleren en blijven kalm onder druk.
2. Grotere Probleemoplossende Vermogens: Ze zijn beter in staat om creatieve oplossingen te vinden voor problemen.
3. Gezondere Relaties: Ze hebben vaak sterkere sociale netwerken en zijn beter in staat om steun te vragen en te bieden.
4. Betere Fysieke Gezondheid: Minder stress kan leiden tot een betere fysieke gezondheid, waaronder een sterker immuunsysteem en lagere bloeddruk.
Hoe Kun Je Je Veerkracht Vergroten?
Het goede nieuws is dat veerkracht een vaardigheid is die je kunt ontwikkelen en versterken. Hier zijn enkele manieren om je veerkracht te vergroten:
1. Zorg voor Jezelf
Zelfzorg is de basis van veerkracht. Zorg goed voor je lichaam door voldoende slaap te krijgen, gezond te eten en regelmatig te bewegen. Neem ook tijd voor ontspanning en activiteiten die je leuk vindt.
2. Bouw Sterke Sociale Netwerken
Sterke relaties met vrienden en familie bieden emotionele steun en een gevoel van verbondenheid. Investeer in je relaties en wees niet bang om hulp te vragen wanneer je het nodig hebt.
3. Ontwikkel een Positieve Mindset
Probeer situaties vanuit een positief perspectief te bekijken. Focus op wat je kunt leren van tegenslagen en hoe je kunt groeien. Positief denken betekent niet dat je negatieve emoties negeert, maar dat je een bewuste keuze maakt om je te richten op oplossingen en mogelijkheden.
4. Leer Omgaan met Stress
Stress is een onvermijdelijk onderdeel van het leven, maar je kunt leren hoe je er beter mee omgaat. Technieken zoals meditatie, mindfulness en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om je stressniveau te verlagen en je kalmte te bewaren.
5. Stel Realistische Doelen
Het stellen van realistische en haalbare doelen geeft je een gevoel van richting en controle. Breek grotere doelen op in kleinere stappen en vier je successen onderweg.
6. Wees Flexibel en Adaptief
Het leven verandert voortdurend, en veerkrachtige mensen kunnen zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Wees open voor verandering en bereid om je plannen aan te passen wanneer dat nodig is.
Conclusie
Veerkracht is een cruciale eigenschap die ons helpt om tegenslagen te overwinnen en een gezond en gelukkig leven te leiden. Door zelfzorg, sterke sociale netwerken, een positieve mindset en effectieve stressmanagementtechnieken kun je je veerkracht vergroten en je psychische gezondheid verbeteren. Onthoud dat veerkracht geen vaststaand gegeven is, maar een vaardigheid die je kunt ontwikkelen en versterken.
Investeer in jezelf en je welzijn, en ontdek hoe veerkracht je kan helpen om sterker, gezonder en gelukkiger te leven.
Wil jij je veerkracht vergroten? Neem vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken voor het vergroten van je veerkracht en het verbeteren van de mentale gezondheid.
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
Wellicht heb je er al eens van gehoord: de polyvagaaltheorie. Deze theorie gaat ervan uit dat ons zenuwstelsel meerdere verdedigingsstrategieën hanteert wanneer we stress ervaren. Denk aan vechten, vluchten of bevriezen. We kiezen de reactie bij stress onvrijwillig: deze wordt onbewust aangestuurd door het zenuwstelsel – en verschilt per persoon. Het doorgronden van de respons die bij jou optreedt, kan helpen om problemen aan te pakken. We lichten je er graag meer over toe in dit artikel.
Voordat we verder in gaan op de polyvagaaltheorie eerste een korte introductie over onze zenuwstelsel. In ons lichaam zijn er allerlei systemen in werking, een belangrijk systeem is ons zenuwstelsel. Ons zenuwstelsel vormt een ingenieus netwerk van zenuwcellen dat met elkaar verbonden is. Het zenuwstelsel heeft daarbij een belangrijke werking binnen ons lichaam. In het kort zou je het kunnen zien als een netwerk waarbij informatie van de hersenen naar verschillende delen van het lichaam wordt gestuurd, en andersom. Zo lukt het ons om de zintuigen te gebruiken of om de spieren aan te sturen.
We maken daarbij onderscheid tussen het animale zenuwstelsel en het autonome zenuwstelsel. Het animale zenuwstelsel staat in verbinding met je gedachten en vrije wil. Je kunt bijvoorbeeld ja-knikken wanneer je dat wilt: dit stuur je zelf aan. Anderzijds is er het autonome zenuwstelsel, dat automatisch functioneert. Het regelt de zaken in je lichaam waarover je niet hoeft na te denken, zoals je spijsvertering en het kloppen van je hart. Deze systemen worden ook geactiveerd wanner je stress ervaart en bepalen voor een bepaalde mate hoe je reageert op bepaalde situaties.
Polyvagaaltheorie: ‘de wetenschap van veiligheid’
Ons autonome zenuwstelsel treedt ook in werking bij stressprikkels: het herkent gevaar en zoekt een passende omgangsvorm. De polyvagaaltheorie, waarbij ‘poly’ staat voor ‘meer’, gaat ervan uit dat ons zenuwstelsel verschillende verdedigingsstrategieën hanteert wanneer we stress ervaren.Deze theorie is ontwikkeld door Stephen W. Porges. Het wordt ook wel ‘de wetenschap van veiligheid’ genoemd, waarmee we een verklaring hebben voor de werking van het autonome zenuwstelsel bij stress, trauma of angst (onveilig voelen).
De werking van ons systeem bij veiligheid of onveiligheid
We kennen allemaal de zogenoemde vecht-of-vluchtreactie (fight or flight), evenals de bevriezing (freeze). Volgens de polyvagaaltheorie kiezen we niet vrijwillig voor één van de twee reacties bij de dreiging van gevaar, maar wordt deze systematisch bepaald door ons zenuwstelsel. Kortom: het zenuwstelsel kiest wat er op een bepaald moment het best is om onze veiligheid te waarborgen.
Er zijn volgens de polyvagaaltheorie drie systemen waar we naar kunnen handelen, die werken als een hiërarchische ladder. Eén systeem betreft een veilige situatie, twee systemen betreffen een onveilige situatie. Werkt het bovenste systeem niet? Dan ga je een traptrede omlaag. Werk het middelste systeem ook niet? Dan zak je nog een trede. Is het gevaar voorbij? Dan kun je weer een trede omhoog.
Deze systemen bevinden zich binnen ons zenuwstelsel op verschillende plekken in het lichaam en werken ieder op een eigen manier. Hieronder vind je de benamingen van de drie systemen, waarna we verder ingaan op de precieze werking.
Ventrale vagale systeem: Treedt op als we ons veilig voelen, Social Engagement System. Dit maakt dat je sociaal kunt zijn, kunt verbinden en creatief kunt zijn
Sympathisch systeem: Treedt op als we ons (enigszins) onveilig voelen. Het is het systeem dat de meer primitieve vecht-of-vlucht responsen activeert.
Dorsale vagale systeem: Treedt op als we ons (sterk) onveilig voelen en kan leiden tot een bevries reactie
1) Bovenste systeem: Ventrale vagale systeem
Binnen de ordening van systemen volgens de polyvagaaltheorie, wordt het bovenste systeem geregeld door de ventrale nervus vagus. De ventrale nervus vagus is onderdeel van het parasympatische zenuwstelsel (aansturing van tot rust komen, maar ook bevriezing), en loopt van het hart en de borst naar het gezicht en de kaken. Deze gezicht-hartverbinding zorgt voor de mogelijkheid tot betrokkenheid. Dit is binnen ons zenuwstelsel een relatief nieuw ontwikkeld systeem, dat niet altijd heeft bestaan in ons lichaam.
Middels dit systeem, ook wel het Social Engagement System genoemd, kun je verbinding aangaan. Je gaat de connectie aan met anderen of met jezelf. Het lukt je om zaken op te lossen of om hulp te vragen. Dit is mogelijk als je je veilig voelt en er geen gevaar of stress aanwezig is.
Onze aandacht is in het bovenste systeem dus gericht op verbinding. Dit organiseren we middels co-regulatie: noodzakelijk in ons leven voor troost, geruststelling en veiligheid. Co-regulatie vindt met name plaats tussen baby’s en jonge kinderen met hun ouders: het zenuwstelselsysteem is nog niet (voldoende) ontwikkeld, en kleine kinderen kunnen zichzelf niet reguleren. Een kind leert zelfregulatie via de ouder. Co-regulatie vindt ook plaats bij volwassenen: in positieve relaties met je partner, familieleden, vrienden of collega’s. Een luisterend oor, iemand die je goed aankijkt of een arm om de schouder kan veel goeds teweegbrengen.
2) Middelste systeem: Sympathisch systeem
Het middelste systeem wordt geregeld door activatie van het sympathische zenuwstelsel (aansturing van actie, in beweging komen). Zodra er een stressvolle situatie ontstaat (wat bij iedere persoon door iets anders kan worden getriggerd!), komen onder andere adrenaline en cortisol vrij in je lichaam. Je hartslag neemt toe en je bloeddruk verhoogt. Het sympathische zenuwstelsel stelt ons in staat om actie te ondernemen: dit is het gaspedaal van je lichaam.
Soms is deze staat wenselijk. Het maakt bijvoorbeeld dat we kunnen rennen om snel een trein te halen. Echter kan deze staat ook optreden wanneer er een stressprikkel ontstaat op een moment dat dit voor jou niet wenselijk is. Bijvoorbeeld als je je tijdens je vrije dag druk maakt over problemen op je werk.
Je wordt alert en voelt meer energie: je lichaam maakt zich klaar om te vechten of vluchten bij stress. In de moderne samenleving hoeven we meestal niet daadwerkelijk te vechten of vluchten, maar wel uiten we een gedragsverandering: we komen gestrest, geagiteerd of gehaast over.
3) Onderste systeem: Dorsale vagale systeem
Tot slot is er de onderste trede, die wordt geregeld door de dorsale nervus vagus. De dorsale nervus vagus is (net als de ventrale nervus vagus, het bovenste systeem) onderdeel van het parasympatische zenuwstelsel, en bevindt zich met name wat dieper in je lichaam, in de buik. Dit is binnen ons zenuwstelsel het oudste systeem, dat al in de oertijd heeft bestaan in ons lichaam. Het regelt tevens het rusten en verteren van voedsel, evenals de bevriezingsreactie.
Het bewustzijn wordt uitgeschakeld in het onderste systeem, het lichaam spaart energie en het beschermt je tegen lichamelijke en psychische pijn. Het wordt gezien als een bewustzijnsverlagingsstrategie of overlevingsstrategie om te doen alsof je dood bent: het lichaam trapt volledig op de rem. Denk maar aan een gevangen muis die voor dood speelt in de bek van een kat. De muis is niet dood, maar zijn zenuwstelsel zet deze reactie in werking om de overlevingskans te vergroten.
Je komt in dit onderste systeem terecht wanneer het middelste systeem niet voldoende effectief is volgens het zenuwstelsel. Dit gebeurt bij dreigende situaties, bijvoorbeeld wanneer je getuige bent van een ongeval. Bij trauma zie je dit als iemand dissocieert. Maar ook bij minder levensbedreigende situaties treedt dit systeem op: wanneer je een presentatie moet geven en plotseling alles bent vergeten, of wanneer je onverwachts voor het blok wordt gezet. Je bevriest.
Polyvagaaltheorie: schuiven tussen de systemen door het zenuwstelsel
Nu je de drie systemen kent, is het naar de polyvagaaltheorie belangrijk om te benadrukken dat je stapsgewijs schuift tussen deze systemen. Stel dat je plotseling door collega’s voor het blok wordt gezet en bevriest: dat is het onderste systeem. Vervolgens schuif je naar het middelste systeem: je zit vol adrenaline, je bent boos op je collega’s en neemt het ze kwalijk. Wellicht uit je je irritatie. Pas daarna kun je weer terechtkomen in het bovenste systeem: je voelt je weer sociaal en veilig – al kan dat wellicht even duren.
Systeem twee en drie: sociale verbinding is moeilijk
Sociale verbinding is belangrijk voor de mens. We hebben het nodig om ons veilig te voelen en om stabiliteit te ervaren. Veiligheid en betrokkenheid zijn essentieel voor gezondheid, groei en herstel.
In het eerste systeem (ventrale vagale systeem) lukt het om sociale verbinding plaats te laten vinden. In het tweede en derde systeem (sympathisch systeem en dorsale vagale systeem) zijn we die verbinding echter kwijt, omdat het risico om verbinding aan te gaan te groot is. Het is moeilijk om contact te zoeken of om hulp te vragen, en de mensen om je heen komen bedreigend op je over. Daarom is het nadelig om je (vaak) in de onderste twee systemen te bevinden. Je mist de sociale verbinding, terwijl deze juist zo essentieel is in ons leven.
Reactie op stress of trauma: per persoon verschillend
In de polyvagaaltheorie wordt benadrukt dat de reactie op stress of trauma per persoon verschillend is. Allereerst verschilt de inhoud van een trauma of stressvolle situatie voor iedereen. Waar de één na een ongemakkelijke ontmoeting met een nieuwe kennis voortaan vreest voor het leren kennen van nieuwe mensen, denkt de ander daar nooit meer over na.
Verder kies je onvrijwillig voor een bepaalde reactie binnen de systemen die we hierboven beschreven: het zenuwstelsel bepaalt dit voor jou. Je kiest dus niet bewust voor een mobiliserende vecht-of-vluchtreactie of juist een immobiliserende bevriesreactie bij stress of onveiligheid. Hier heb je zelfs geen invloed op. Nog voordat je bewust kunt redeneren over een bepaalde reactie, heeft je zenuwstelsel al gehandeld door een inschatting te maken van het mogelijke gevaar. Bij sommige mensen creëert een trigger vanuit de omgeving een vecht-of-vluchtreactie, maar andere mensen bevriezen door diezelfde trigger.
Vanuit welk systeem je zenuwstelsel reguleert bij bepaalde situaties, wordt gedurende ons leven ingericht. Soms al op jonge leeftijd. Door vroegkinderlijk trauma of een gebrek aan co-regulatie (iets aangedaan of verwaarlozing) schiet iemand gedurende de rest van het leven snel in systeem twee of drie: de houding om te vechten of vluchten, of te bevriezen. Ook trauma of langdurige stress op latere leeftijd heeft een negatieve invloed: het zenuwstelsel staat alerter afgesteld, en schiet sneller in systeem twee of drie. Gevaar wordt bij triggers sneller (soms te snel) gedetecteerd en overlevingsresponsen worden sneller (soms te snel) geactiveerd.
In het dagelijks leven: hevigere reacties op stress dan nodig
Trauma, langdurige stress of een gebrek aan co-regulatie maakt dus dat ons lichaam sneller overschakelt naar een systeem voor een onveilige situatie. Echter kan dit ook optreden zonder zoiets te hebben meegemaakt. Ons lichaam reageert op stress: dit is een oeroud systeem. Maar waar er in de oertijd nog reële gevaren waren waartegen we echt moesten vechten, vluchten of bevriezen, is dat in de moderne samenleving nog maar nauwelijks het geval. Toch handelt ons zenuwstelsel nog altijd snel en heftig op stressvolle situaties – ook als deze niet levensbedreigend zijn. Dit gebeurt nu eenmaal onvrijwillig en onbewust: zo’n grote invloed oefent het zenuwstelsel uit op jouw gevoelens en gedrag.
Die intense lichamelijke reactie vanuit het zenuwstelsel kan erg vervelend zijn in het dagelijks leven. Zo kan de vecht-of-vluchtreactie al optreden als je een mailtje krijgt van je baas of als je partner iets onaardigs zegt. Er is geen wezenlijk gevaar, maar je lichaam reageert wel op deze manier. Dit maakt het vervolgens weer moeilijk om sociale verbinding aan te gaan, wat je somber kan maken.
Polyvagaaltheorie: visie bij behandeling door een psycholoog
Ben je benieuwd welke rol de polyvagaaltheorie kan spelen in een behandeling door de psycholoog? Bij verschillende klachten kan de visie van deze theorie een rol spelen, waaronder stress of burn-out, angst, trauma en depressie. Maar ook wanneer je niet goed in je vel zit of het idee hebt dat je vastloopt in het leven. Bij psychologenpraktijk BrainNetwork werken we bij bepaalde klachten vanuit de visie van de polyvagaaltheorie.
Het hanteren van deze visie werkt op verschillende manieren. Zo wordt in de polyvagaaltheorie vooropgesteld dat een gevoel van veiligheid cruciaal is voor genezingsprocessen, evenals het leiden van een prettig en gezond leven. Co-regulatie en verbinding spelen hierin een hoofdrol. Het ontbreken van dit veiligheidsgevoel, en daarbij een gebrek aan het verkeren in het bovenste systeem (ventrale vagale systeem), kan leiden tot psychische aandoeningen en lichamelijke ziekten.
Hier wordt door de polyvagaaltheorie gehoor aan gegeven: de behoefte aan een veiligheidsgevoel wordt in acht genomen, zoals ook door de psychologen bij BrainNetwork wordt gedaan in de behandeling. We kunnen je helpen om op de juiste manier op zoek te gaan naar een gevoel van veiligheid. Zo kunnen we aan de slag gaan met het leren van co-reguleren, mocht dit bij jou niet goed zijn ontwikkeld in je jonge jaren. Binnen de veilige therapeutische relatie kun je hierin groeien. Tevens vinden we het belangrijk om in onze praktijkruimte een veilige omgeving te creëren.
Verder biedt de polyvagaaltheorie een verklaring voor de werking van ons autonome zenuwstelsel bij stress of burn-out, angst, trauma en depressie. Deze inzichten kunnen worden toegepast tijdens een behandeling. Zo kunnen we onderzoeken welke responspatronen er bij jou optreden, en op welk moment. De patronen kunnen bijvoorbeeld optreden bij ervaringen van niet-vertrouwen of triggers voor traumatische gebeurtenissen in het verleden. Het herkennen van de patronen in het verloop van de drie systemen geeft belangrijke inzichten over jezelf, wat jouw triggers zijn en de manier waarop je met triggers omgaat.
Opdrachten en oefeningen in de behandeling
Met oefeningen en opdrachten lukt het je stukje bij beetje om de patronen die optreden te veranderen: we creëren nieuwe patronen van veiligheid en verbinding, die het gevoel van onveiligheid vervangen. Hier ligt de focus juist op het invullen wat jou weer in het positieve, veilige systeem brengt. Dit lukt bijvoorbeeld door zelfregulatie: rustig en vanuit de buik ademhalen of meditatie. Maar ook biofeedback en neurofeedback kunnen hier goed bij helpen. Ook co-regulatie binnen voedende relaties werkt, zoals (leren om te durven vragen naar) een goed gesprek of een knuffel van een dierbare. Wat het best werkt, ligt voor iedereen weer anders – en kunnen we achterhalen.
Het wordt tijdens en na de behandeling steeds makkelijker om in verschillende situaties terug te schakelen naar het bovenste, veilige systeem. Je gevoel van continue alertheid neemt af en je kunt weer tot rust komen (afstappen van systeem twee); of je komt juist weer in een flow terecht en hebt niet langer het idee dat je stilstaat (afstappen van systeem drie). Dit maakt dat je je leven op een betere manier kunt inrichten, en dat je je socialer, creatiever, vrijer, optimistischer en veerkrachtiger voelt.
Meer over de Polyvagaaltheorie
In onderstaande animatiefilmpje van Mindmadeeasy wordt in 6 minuten uitgelegd hoe de Polyvagaal Theorie in elkaar steekt.
Heb je vragen over de polyvagaaltheorie of wil je weten hoe we dit toepassen in onze behandelingen? Neem direct contact op of lees in onze psychologie blog meer over onze behandelingen:
Veel mensen ervaren tegenwoordig stress. Soms is stress kortdurend en mild, maar steeds vaker lopen mensen vast door chronische stress. Dit kan… Lees meer: Coaching bij Stressklachten
In onze samenleving worden steeds meer mensen geconfronteerd met overprikkeling. Dit verschijnsel kan voorkomen bij verschillende aandoeningen en situaties, zoals o.a. bij… Lees meer: Overprikkeling: Een klacht met grote gevolgen
Complex trauma verwijst naar langdurige en herhaalde traumatische ervaringen, meestal van interpersoonlijke aard, die plaatsvinden in de vroege stadia van de ontwikkeling.… Lees meer: Wat is complex trauma?
De symptomen of klachten als die ontstaan door ADHD of ADD kunnen een grote impact hebben op je dagelijks functioneren. Om je… Lees meer: Neurofeedback bij ADHD en ADD
