Heb je ooit het gevoel gehad dat je hart uit je borst bonkt, dat je nauwelijks kunt ademen, of dat je ineens overspoeld wordt door een golf van angst? Het kan zijn dat je een paniekaanval ervaart. Paniekaanvallen kunnen erg beangstigend zijn, vooral wanneer je niet weet wat er gebeurt of hoe je ermee om moet gaan. In deze blog leggen we uit wat de symptomen van een paniekaanval zijn en wat je kunt doen om er beter mee om te gaan.
Wat is een paniekaanval?
Een paniekaanval is een plotselinge, intense ervaring van angst of paniek. Deze aanvallen kunnen uit het niets komen en zijn vaak overweldigend. Je lichaam reageert alsof er gevaar dreigt, zelfs als dat er op dat moment niet is. Dit wordt vaak de “vecht-of-vlucht”-reactie genoemd. De aanvallen duren meestal 10 tot 30 minuten, maar de gevolgen kunnen nog lang daarna aanhouden.
Symptomen van een paniekaanval
Paniekaanvallen gaan gepaard met een reeks lichamelijke en psychische symptomen. De meest voorkomende symptomen zijn:
Hartkloppingen of een bonzend hart: Je hart kan heel snel of onregelmatig gaan kloppen.
Benauwdheid of een beklemmend gevoel: Het kan voelen alsof je niet genoeg lucht krijgt of moeite hebt met ademhalen.
Duizeligheid of licht in het hoofd: Je kunt het gevoel hebben dat je gaat flauwvallen.
Tintelingen of een doof gevoel in je handen of voeten: Dit komt vaak voor door veranderingen in je ademhaling.
Zweten of rillingen: Je lichaam reageert fysiek op de stress die je ervaart.
Trillen of beven: Soms kunnen je handen of benen ongecontroleerd trillen.
Misselijkheid of buikpijn: De spanning kan je spijsverteringssysteem beïnvloeden.
Overweldigende angst of een gevoel van naderend onheil: Veel mensen voelen zich tijdens een paniekaanval alsof ze de controle verliezen of denken dat er iets ernstigs gaat gebeuren, zoals flauwvallen of zelfs doodgaan.
Angst om de controle te verliezen of gek te worden: De intensiteit van de ervaring kan deze gedachten oproepen.
Wat kun je doen tijdens een paniekaanval?
Hoewel een paniekaanval erg beangstigend kan zijn, zijn er technieken die je kunt gebruiken om jezelf te kalmeren. Hier zijn enkele stappen die je kunnen helpen:
1. Focus op je ademhaling
Adem diep in door je neus, houd het even vast, en adem langzaam uit door je mond. Door je te concentreren op je ademhaling kun je voorkomen dat je gaat hyperventileren en geef je je lichaam de kans om te ontspannen.
2. Herinner jezelf dat de paniekaanval voorbijgaat
Het kan geruststellend zijn om te weten dat een paniekaanval tijdelijk is en vanzelf voorbij zal gaan. Probeer jezelf te vertellen: “Dit is angst, maar het gaat weer over. Ik ben veilig.”
3. Gebruik grondingstechnieken
Grondingstechnieken kunnen je helpen om jezelf in het hier en nu te brengen en je gedachten te kalmeren. Probeer bijvoorbeeld vijf dingen te benoemen die je kunt zien, vier dingen die je kunt aanraken, drie dingen die je kunt horen, twee dingen die je kunt ruiken, en één ding dat je kunt proeven.
4. Verander je fysieke omgeving
Soms kan het helpen om even van plek te wisselen. Ga bijvoorbeeld naar buiten voor frisse lucht of zoek een rustige plek op. Bewegen kan je helpen om de spanning in je lichaam los te laten.
5. Praat erover met Iemand die je vertrouwt
Als je de mogelijkheid hebt, zoek steun bij iemand die je vertrouwt. Gewoon met iemand praten kan je helpen je beter te voelen en je gedachten te ordenen.
Wat kun je op de lange termijn doen?
Als je regelmatig paniekaanvallen hebt, kan het verstandig zijn om hulp te zoeken. Paniekaanvallen zijn goed te behandelen. Therapie zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) kan je helpen om te leren hoe je je gedachten en gedrag kunt veranderen en beter om kunt gaan met angst. Ook andere behandelmethoden kunnen helpen. Een behandelaar kan samen met jou kijken wat voor jou passend is.
Zoek je hulp? Neem dan contact met ons op. Wij begeleiden je graag in het proces om van je klachten af kan komen.
In onze Blog over psychologie vind je meer artikelen over diverse klachten en behandelingen
Je hebt er misschien al eens van gehoord: EMDR. Dit is een type therapie voor mensen die last hebben en blijven houden van de gevolgen van een schokkende, stressvolle ervaring. Voorbeelden zijn geweldsincidenten, seksueel misbruik, brand of een ongeval. EMDR therapie helpt om beter om te kunnen gaan met de traumatische gebeurtenis. Hoe werkt EMDR precies en bij welke klachten is deze behandeling effectief? Lees ons artikel om er meer over te weten te komen.
De impact van stressvolle en traumatische gebeurtenissen
Veel mensen maken wel eens een heftige gebeurtenis mee in hun leven. Schokkende, traumatische of stressvolle ervaringen gaan vaak gepaard met veel emotie. In veel gevallen kunnen we deze situaties een plaats geven of verwerken, vaak met hulp van familie en vrienden.
Maar het komt helaas ook voor dat een schokkende gebeurtenis een grote (en soms blijvende) impact heeft op je dagelijks functioneren. Psychische gevolgen van een traumatische gebeurtenis kunnen variëren van angst, depressie, hypervigilantie en flashbacks tot slaapstoornissen, problemen met concentratie, relatieproblemen, sociale isolatie, een slechte zelfbeeld en een gebrek aan emotionele controle. De gevolgen zijn vaak hevig en kunnen langdurig zijn. Als er sprake is van psychische gevolgen na een traumatische gebeurtenis is meestal professionele hulp nodig om te herstellen.
De herinnering aan de gebeurtenis en de daaraan gekoppelde emoties worden opgeslagen in je langetermijngeheugen in je hersenen, zowel in het fysieke als het mentale systeem. In de vorm van flashbacks of nachtmerries met angstige, levendige beelden kan de herinnering telkens terugkomen. De flashbacks vinden daarbij vaak plaats op onverwachte momenten. De hevige emoties komen weer naar voren en dit kan een grote impact hebben op je functioneren.
EMDR is een therapie waarbij de herinnering aan de traumatische gebeurtenis wordt behandeld. EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Met EMDR kan het mentale proces van verwerking worden versneld. De herinnering wordt verankerd in het langetermijngeheugen, waardoor de emoties en de betekenis van de gebeurtenis veranderen. Lees meer over EMDR op de website va de EMDR verenging.
Het is belangrijk om de schokkende ervaring goed te verwerken en de bijbehorende emoties te verminderen. EMDR is gebaseerd op de theorie dat onverwerkte herinneringen die aan een traumatische gebeurtenis zijn verbonden, blijven bestaan in het onderbewuste, wat een negatieve invloed heeft op het vermogen van iemand om te functioneren. Door middel van EMDR probeert de therapeut deze negatieve herinneringen te verwerken, waardoor de persoon de gebeurtenis beter zal begrijpen, verwerken en accepteren. De therapie maakt gebruik van oogbewegingen, lichaamstherapie, visuele beelden en andere technieken om herinneringen opnieuw te beoordelen en te verwerken. Bij EMDR wordt ook vaak gebruik gemaakt van ademhalingstechnieken zoals hartcoherentie om stress te verminderen, waardoor je je meer op je gemak voelt tijdens de behandeling.
Door de effectieve inzet van EMDR therapie, kan de therapeut je helpen om klachten zoals prikkelbaarheid, over-alertheid en nachtmerries te verminderen. Angst en spanning nemen af, de hevige emoties kun je beter loslaten en je ervaart meer rust (balans) in je lichaam en brein.
Voor wie of welke klachten is EMDR therapie als behandeling geschikt?
EMDR wordt al langer effectief toegepast in de behandeling van PTSS (posttraumatische stressstoornis). In de behandeling van PTSS wordt EMDR in de richtlijnen als een van de eerste keuze behandelingen genoemd en vaak door zorgverzekeraars vergoed.
Vandaag de dag wordt EMDR therapie ook steeds breder toegepast bij andere psychische klachten. Zo kan EMDR hulp bieden voor mensen die lijdenaan, sociale fobie, depressies, en angst- en paniekklachten. Het is ook nuttig voor mensen die te maken hebben met chronische pijn, verslavingen, persoonlijkheidsstoornissen, stress en andere mentale gezondheidsproblemen. Ook bij deze psychische problemen is vaak sprake van een verband tussen de klacht en een gebeurtenis. Emotioneel beladen herinneringen kunnen bij deze klachten een grote rol spelen, waarbij EMDR als onderdeel van een behandeltraject kan helpen bij de verwerking van deze specifieke emoties.
Hoe werkt een EMDR behandeling?
Ben je benieuwd hoe een EMDR behandeling precies in z’n werk gaat? We lichten het hieronder toe.
EMDR is kort voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het gaat om een gestructureerde behandelingsmethode, waarbij je wordt gevraagd om aan de schokkende herinnering te denken, en de EMDR therapeut vervolgens een ‘afleidende’ stimulus toevoegt. Zoals de naam van de therapie doet vermoeden, gaat deze stimulus in op oogbewegingen. Het kan bijvoorbeeld gaan om de bewegende hand van de therapeut, die met de ogen moet worden gevolgd. Een andere stimulus is een bewegend lichtje, of een afleidend geluid dat via een koptelefoon wordt afgespeeld.
De EMDR therapeut stuurt je bij de start van de behandeling naar de stressvolle, traumatische gebeurtenis, waarbij er wordt gevraagd naar de gedachten, gevoelens en emoties die de gebeurtenis oproept. Je gaat hierbij terug naar het naarste moment om aan te denken. Deze herinnering wordt zo levendig mogelijk gemaakt tijdens de behandeling, om de associaties, beelden, gedachten en gevoelens die te maken hebben met de gebeurtenis op te halen. Bij het bekijken van het beeld van de schokkende gebeurtenis en de bijbehorende emoties, wordt de afleidende stimulus steeds kort toegevoegd. Hiertussen wordt rust genomen, waarbij de therapeut peilt welke gevoelens en gedachten er spelen.
Aan het begin van de behandeling zijn de emoties, gevoelens en gedachten zwaar en intens, maar de EMDR therapeut gaat net zo lang door met de stimuli totdat de herinnering neutraal aanvoelt. Er wordt een keten van associaties en gedachten opgeroepen, waar steeds weer een stimulus aan wordt toegevoegd. Op die manier kunnen de gevoelens en emoties die erbij opspelen afnemen en kan men los kan komen van de emotionele verbinding met de gebeurtenis: zo ziet het verwerkingsproces eruit bij EMDR. Het voelt bijvoorbeeld alsof de herinnering ver weg wordt gestopt, of ver in het verleden heeft plaatsgevonden.
Hoe kan dit verwerkingsproces nu precies gebeuren? Hoe het precies werkt in niet geheel duidelijk, daar wordt nog steeds onderzoek naar gedaan. Een van de theorieën is dat tijdens de EMDR behandeling de herinnering wordt opgehaald uit het langetermijngeheugen en actief wordt in het werkgeheugen. Doordat het werkgeheugen veel informatie tegelijkertijd moet verwerken, door te denken aan de herinnering én door te letten op de stimulus raakt het werkgeheugen overbelast. Er blijft minder werkgeheugen vrij voor het opslaan van de herinnering en de bijbehorende gevoelens. Hierdoor vervagen de hevige emoties die opspelen bij de herinnering: de ervaring rondom de herinnering wordt minder sterk.
EMDR therapie is een effectieve behandeling die kan helpen bij trauma en psychische problemen. De behandeling is niet-invasief en het betreft meestal een relatief korte therapie. De methode is daarbij gebaseerd op de bewezen theorie dat herinneringen die emotioneel geladen zijn, kunnen worden verwerkt door herhaalde oefeningen waarbij de herinnering wordt herhaald. De therapie kan daarmee snel resultaten opleveren en het proces is vaak bevredigend voor de patiënt.
EMDR therapie wordt soms door cliënten als intens ervaren. De reden hiervoor is dat de nare herinnering op levendige wijze wordt opgehaald tijdens de behandeling. De methode werkt snel en is krachtig. Mensen merken vaak snel dat de spanning tijdens de sessie afneemt.
Na de EMDR behandeling is het minder heftig om aan de schokkende ervaring terug te denken. Het gevoel van bijvoorbeeld machteloosheid, onveiligheid of schuld nemen af, waardoor klachten in het dagelijks leven minder worden. EMDR therapie kan je helpen om de gebeurtenis te verwerken en achter je te kunnen laten, waarmee je de controle over je leven terugkrijgt.
Hoe vind je een opgeleide EMDR therapeut?
De kwaliteit van een EMDR behandeling is belangrijk. Om een goede EMDR-therapeut in Nederland te vinden, kun je het beste eerst de website van de Nederlandse Vereniging voor EMDR raadplegen. Op deze website staat een lijst met EMDR-therapeuten in Nederland, gesorteerd op postcode.
Als je een therapeut kiest, is het belangrijk dat deze de juiste kwalificaties, ervaring en kennis heeft om je goed helpen. Bespreek ook altijd je verwachtingen tijdens een kennismaking om zeker te zijn dat de therapeut bij je past.
Als psychologen praktijk BrainNetwork hebben we EMDR therapeuten in ons team en helpen we je graag. Wil je weten of EMDR iets voor jou kan betekenen in het verminderen van je klachten? Neem vrijblijvend contact op met ons team.
In onze Psychologie Blogvind je verder interessante artikelen ervaringen over onze behandelingen zoals EMDR
In onze samenleving worden steeds meer mensen geconfronteerd met overprikkeling. Dit verschijnsel kan voorkomen bij verschillende aandoeningen en situaties, zoals…
Iedereen is wel eens bang of angstig. Angst is een natuurlijke reactie of dreiging of gevaar, het maakt ons alert en helpt ons uit gevaarlijke situaties te ontkomen. Maar soms kun je ook angstig zijn in situaties die geen gevaar opleveren of kan je angstreactie zo hevig zijn dat het je blokkeert. Deze vorm van angst noemen we dan meestal een paniekaanval. Een paniekaanval kan heel veel impact maken en als dit vaker voorkomt je ook sterk beperken in je dagelijks functioneren. In deze blog lees je meer over wat je kan doen bij een paniekaanval.
Mensen die veel angst ervaren, of last hebben van een angststoornis, kunnen daarbij ook last hebben van paniekaanvallen. Een angststoornis kenmerkt zich door een extreme en irreële angst voor bepaalde situaties. Deze angst kan zich in verschillende vormen en gradaties uiten (https://www.umcg.nl/-/angststoornis-over-de-ziekte). Vaak uit de angst zich in lichamelijke signalen die daarmee ook een kettingreactie teweeg kunnen brengen. Deze kettingreactie kan in sommige situaties leiden tot een paniekaanval. Een paniekaanval wordt gekenmerkt door plotselinge, korte periodes van intense angst. Daarbij ervaren mensen meestal ook hevige lichamelijke klachten zoals:
Sterk verhoogde hartslag & hartkloppingen
Hoge ademhaling, hyperventilatie en benauwdheid
Duizeligheid, het gevoel dat je flauw gaat vallen
Transpireren en trillen
Misselijkheid en last van je buik
Het gevoel dat je de controle verliest
Tintelende vingers of benen
Tijdens een paniekaanval kunnen de klachten zo hevig zijn, dat men de angst heeft om dood te gaan of flauw te vallen. Een gevoel van controle verliezen speelt hier vaak een grote rol. Om vervolgens deze vervelende fysieke signalen te voorkomen gaan mensen die eenmaal een paniekaanval hebben ervaren bepaalde situaties vaak uit de weg om een nieuwe aanval te voorkomen.
Hoe ontstaat een paniekaanval?
Een paniekaanval kan ontstaat doordat het lichaam per ongeluk (door bijv. extreme of langdurige stress) in de ‘vecht of vlucht’ modus schiet, waardoor het wordt overspoeld met chemische stofjes, zoals adrenaline. Deze versnellen de hartslag en ademhaling, en pompen het bloed naar de grote spieren om zich voor te bereiden op vechten of vluchten. Ook kan men schrikken van een bepaald gevoel in het lichaam (hartkloppingen, tintelende vingers, duizeligheid etc.). Je richt hier dan je aandacht op, waardoor het gevoel alleen maar toeneemt. Vervolgens raak je in paniek door de doemscenario’s die je bedenkt over het gevoel: ‘Krijg ik een hartaanval?’ of ‘Ik ga flauwvallen’.
Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor het ontwikkelen van een angst en paniekstoornis en deze zijn niet altijd duidelijk aan te wijzen. Erfelijkheid kan ene rol spelen maar daarnaast zien we dat paniekstoornissen vaak ontstaan na een emotionele of stressvolle gebeurtenis, dit kan zowel een negatieve als positieve ervaring zijn (stichting ADF). Vervolgens is de ervaring zo hevig dat je graag een volgende aanval wil voorkomen. Als gevolg daarvan zien we dat mensen die één keer een paniekaanval hebben ervaren in een spiraal kunnen komen waar bij vermijding een grote rol gaat spelen (kennisnet VGCT).
Wat houdt het probleem in stand?
Vermijding en veiligheidsgedrag houdt je probleem in stand en zorgt ervoor dat paniekaanvallen blijven optreden (zie: figuur hieronder). Door te vermijden vertel je jezelf eigenlijk: ik heb het probleem vermeden en daardoor is mijn angstige gedachte niet tot waarheid geworden. Of: ‘Ik ben niet gaan hardlopen, want door de snelle hartslag krijg ik een paniekaanval. De reden dat ik nu geen paniekaanval heb gehad, is omdat ik niet ben gaan hardlopen. Door middel van vermijding houdt je dus je angsten in stand.
Om je angstklachten te verminderen is het dus enorm belangrijk om vermijding en veiligheidsgedrag te laten vallen. Met veiligheidsgedrag bedoelen we vermijding door middel van het uitvoeren van bepaalde gedragingen, om jezelf een veilig gevoel te geven, of een bepaald gevoel voor te zijn. Dit kan bijvoorbeeld zijn dat je op je ademhaling gaat letten om die onder controle te houden, omdat je bang bent anders een hartaanval te krijgen. Hier leer je jezelf opnieuw aan dat een goede uitkomst veroorzaakt wordt door jouw eigen handelingen. Er is geen ruimte voor de hersenen om het tegendeel te leren en dus houdt dit de angsten in stand.
Wat kan je zelf doen bij een paniekaanval?
Preventie
Paniek ontstaat vaak door lange periodes van stress en overbelasting. Hierdoor raakt je sympathisch zenuwstelsel (verantwoordelijk voor de actieve toestand van lichaam) ontregeld. Het is daarom belangrijk om te zorgen dat die stress en spanning iets uit je lichaam verdwijnt. Hierdoor ontstaat er een betere balans in het zenuwstelsel, waardoor je lichaam weer leert om ook in de ontspannen modus te verkeren.
Ons lichaam en brein werkt als het ware op basis van bepaalde drempelwaarde, bijvoorbeeld een hoeveelheid stress die je aankan. Deze waarde verschillen per persoon maar soms ook per periode en zijn afhankelijk van je algehele gemoedstoestand. Hoe verder je er vanaf zit, hoe beter je een stressor of gebeurtenis aankunt zonder ervan in paniek te raken.
Dingen als spanning door zorgen, vastzittende spieren of over alertheid zijn niet bevorderlijk voor je gemoedsrust en daarmee de drempelwaarde. Belangrijk is dus om te zorgen voor een meer ontspannen modus van je lichaam en brein om veerkrachtig te zijn in bepaalde situaties. Daarmee creëren je meer mentale ruimte om stress of vervelende gebeurtenissen te verwerken en met minder angst deze situaties het hoofd te bieden. Belangrijk om dus prioriteit te geven aan ontspanning en signalen van je lichaam. Spierontspannings- of ademhalingsoefeningen zoals bijvoorbeeld hartcoherentie kunnen daarbij helpen om die balans te vinden.
Acceptatie
Er zijn dus verschillende manieren om een paniekaanval te voorkomen, maar wanneer de paniekaanval al in gang is gezet, is het het belangrijkst om het te erkennen en te accepteren. Erken dat je bang bent en in paniek begint te raken, ben je bewust van de fysieke reacties in je lichaam ren realiseer je ook dat deze weer over gaan.
Paniek leidt tot een tijdelijke reactie van het lichaam, een reactie die ook weer overgaat. Meestal duurt een paniekaanval maar een paar minuten. Hoe meer je je verzet tegen de paniek en de angst om de controle te verliezen hoe heviger de aanval vaak wordt. Leer jezelf het gevoel te accepteren en weet dat het weer over gaat.
Belangrijk is ook dat je een paniekaanval niet weg gaat ademen, maar dat je leert dat paniek komt en gaat. Hierdoor krijg je meer vertrouwen in het eigen lichaam. De kern van een paniekaanval is namelijk jouw eigen gedachte dat er iets catastrofaals gebeurt en je de controle kwijt raakt.
Schrijven
Wanneer je hebt geaccepteerd dat de paniek je kan overkomen, maar ook weer zal verdwijnen, helpt het misschien om de dingen die je ervaart op te schrijven. Wat voel je in je lichaam? Wat zijn je gedachten? Ben je ergens specifiek bang voor? Het opschrijven maakt dat je afstand kunt nemen van het probleem, alsof het van een ander is. Wellicht neemt de lading van de gevoelens af, en kun je er vanuit de ‘derde persoon’ naar kijken.
Misschien dat je achteraf inzicht hebt in wat nou de ‘oorzaak’ was van de aanval. Wat was de trigger om in paniek te raken? Hoe zag je week eruit? Heb je het toevallig erg druk gehad of veel stress ervaren?
Hulp bij paniekaanvallen
Angst en paniek ervaren we allemaal en is een gezonde en vaak nuttige reactie van ons brein en lichaam. Maar als paniek en angst je dag gaat beheersen en je belemmert in je functioneren is het belangrijk hier werk van te maken. Voor paniekaanvallen geldt zeker dat voorkomen makkelijker is dan genezen. Het is van belang dat je zorgt voor een algemene rusttoestand in je lichaam. Daardoor bereik je minder snel de drempelwaarde van paniek. Dit kun je doen door bijvoorbeeld ademhalings- of ontspanningsoefeningen in je dag te plannen, of andere rustmomentjes te pakken. Vermijding van ‘enge’ dingen of bepaalde situaties lijkt misschien op korte termijn de oplossing maar je houdt daarmee een en vicieuze cirkel in stand. Als je een paniekaanval krijgt, probeer je te focussen op acceptatie en bedenk je dat het vanzelf weer over gaat.
Een psycholoog kan je helpen om stap voor stap deze gewoonten te doorbreken en controle terug te nemen over je angsten. Wil je graag advies over je klachten om zoek je hulp van een psycholoog? Ons team van therapeuten in Zeist en Soest staan voor je klaar en helpen je graag.
Deze blog is geschreven door Ilse Mennen; psycholoog, biofeedback & neurofeedback therapeut en eigenaar van BrainNetwork. Ilse heeft veel ervaring als therapeut met de inzet van ervarings- en lichaamsgerichte behandelmethode zoals biofeedback en neurofeedback en schrijft regelmatig over haar ervaringen vanuit de praktijk.
Lichaamsgerichte therapie vormen zijn de laatste jaren sterk in opkomst. Dit is ook wel te begrijpen, je lichaam en brein vormen namelijk een sterk netwerk en hebben een grote invloed op elkaar. In onze praktijk zien we dat veel psychische klachten zich ook bijna vertalen naar lichamelijke klachten. Soms is die link tussen psychische klachten lichamelijke klachten heel duidelijk, maar vaak ook niet. Psychische en lichamelijke klachten kunnen elkaar versterken en in stand houden. Daarnaast kunnen signalen van je lichaam ook waardevolle inzichten geven in bewust(e) of onbewust(e) gedachten of gedrag. In de blog leggen we je graag meer uit over verschillende lichaamsgerichte therapievormen zoals biofeedback & hartcoherentie.
Ons brein, hart en lichaam zijn sterk met elkaar verbonden. Psychische klachten hebben daarom vaak ook een voelbaar effect op je fysieke gesteldheid. Als je mentaal niet fit voelt kan dit zich bijvoorbeeld uiten in lichamelijke klachten zoals bijvoorbeeld: hoofdpijn, slaapproblemen, migraine, hartklachten of darmklachten.
Lichaamsgerichte therapievormen binnen de psychologie gaan uit van een holistische benadering van verschillende psychische klachten. Deze therapievormen richten zich op het verkennen en herstellen van de relatie (balans) tussen je lichaam en brein. Je lichaam en brein zijn sterk met elkaar verbonden en dit systeem heeft een groot zelflerend vermogen. Door middel van lichaamsgerichte therapie kan een psycholoog je helpen om gevoelens en gedachten te observeren en te ervaren hoe je hier fysiek op reageert. Je leert dus wat er in je lichaam gebeurt en hoe dat in relatie kan staan tot je gedrag, emoties en mentale gezondheid/weerbaarheid. Door vervolgens het zelflerend vermogen aan te spreken kan je deze ervaring/inzichten omzetten in andere patronen, gedachten of gedrag.
In dit proces speelt je autonome zenuwstelsel een belangrijk rol. Het autonome zenuwstelsel is een deel van het zenuwstelsel dat automatisch en onbewust fysiologische processen regelt in je lichaam. Dit systeem bestaat uit twee delen: het sympathische zenuwstelsel en het parasympatische zenuwstelsel. Het sympathische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor het activeren van het lichaam tijdens stress en het parasympatische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor het kalmeren en herstellen van het lichaam tijdens rust. Lichaamsgerichte therapievormen zoals biofeedback, hartcoherentie, of bijvoorbeeld meditatie kunnen je helpen om het autonome zenuwstelsel te ontspannen en de balans te vinden tussen het sympathische en het parasympatische deel van dit systeem.
Verschillende vormen van lichaamsgerichte therapie
Lichaamsgerichte therapieën kunnen een krachtig hulpmiddel zijn als je worstelt met mentale gezondheidsproblemen zoals stress, angst, depressie & trauma. Er zijn veel verschillende toepassingen van lichaamsgerichte therapie zoals onder andere mindfulness, biofeedback, ademhalingsoefeningen & PMT. Waarbij de ene methode wat meer gericht is op een algeheel mentaal welzijn en de andere methoden verder gaan in het bewust worden en verminderen van psychische klachten.
Als psychologenpraktijk zien we veel voordelen in deze holistische benadering van verschillende klachten en ook in de combinatie met cognitieve therapievormen zoals CGT en ACT zijn we een positief effect op het langdurig verminderen van klachten. Daarbij maken we in onze behandeltrajecten met name gebruik van biofeedback, hartcoherentie training en onderdelen van psychomotorische therapie. We leggen je graag meer uit over deze verschillende vormen van lichaamsgerichte therapie.
Korte uitleg over Biofeedback
Biofeedback is een therapie waarbij je fysiologische processen kunt leren begrijpen en beheersen door middel van directe feedback. Door middel van sensoren die zijn aangesloten op je lichaam worden lichaamssignalen inzichtelijk gemaakt met behulp van speciale meetapparatuur. Je kan de denk aan lichaamssignalen zoals spierspanning, hartslag, huidgeleiding, ademhaling en huidtemperatuur die gemeten kunnen worden.
Op een scherm kan een psycholoog je vervolgens direct laten zien wat er gemeten wordt en hoe deze lichaamssignalen reageren op je handelen. Zo kunnen we bijvoorbeeld het effect, een fysieke reactie zoals verhoogde ademhaling, van een nare of stressvolle gedachte direct zichtbaar maken. Uiteindelijk is het doel dat je door middel van biofeedback je eigen lichaamssignalen weet te herkennen, en deze daardoor ook kan controleren.
Een voorbeeld: stel nou dat je erg gestrest bent voor een belangrijke presentatie voor je werk. Er komen telkens gedachten naar boven. Wat nou als het fout gaat? Wat nou als mensen mijn werk niet interessant vinden? Bij het ontstaan van dit soort stressvolle gedachten gebeurt er iets met je lichaam. Je voelt je hart misschien sneller kloppen, of je begint te zweten. Maar soms zijn die lichamelijke signalen niet makkelijk op te merken. Biofeedback geeft je dan inzicht in wat er precies in je lichaam gebeurt en wat jouw persoonlijke signalen zijn, zodat je die later kunt herkennen.
Op onze website gaan we verder in op de toepassing van biofeedback in onze behandelingen. Op de pagina van de biofeedback vereniging lees je ook meer over deze lichaamsgerichte therapie vorm.
Korte uitleg over Hartcoherentietraining
Hartcoherentie training is een lichaamsgerichte methode om meer rust en balans te creëren door je ademhaling bewust te sturen op het ritme van je hartslag. Door middel van ademhalingsoefeningen, visualisatie en bewustzijnstraining leer je om je hartslag reguleren. Hartcoherentie wordt steeds meer gebruikt om onder andere stressklachten te verminderen, prestaties (onder druk) te verbeteren en een algeheel welzijn te verhogen.
Hartcoherentie training is daarmee een relatief eenvoudige, maar doeltreffende techniek die je kan helpen om meer in balans te komen. Doordat hartcoherentie je effectief kan helpen te ontspannen wordt deze behandelmethode ook vaak toegepast als aanvulling op andere therapievormen die juist soms als stressvol worden ervaren.
Psychomotorische therapie of PMT is een lichaamsgerichte therapievorm die gebruik maakt van beweging (ervaringen) en lichamelijke expressie om emotionele klachten te verminderen. In deze therapievorm staan doen en ervaren centraal. Door middel van lichaams- en bewegingsgerichte oefeningen staan we stil bij je gedrag, emoties, lichaamssignalen en je gedachten.
PMT kan bijdragen aan het verhogen van je emotioneel bewustzijn, het anders leren omgaan met stress & angst en vergroten van je zelfvertrouwen. Een psycholoog kan het ook inzetten om je te helpen meer inzicht te krijgen in je eigen persoonlijkheid en hoe je omgaat met controle. Deze behandelmethode of onderdelen daarvan kunnen daarmee een effectieve aanvulling zijn in de behandeling van diverse psychische gezondheidsproblemen zoals depressie,stressklachten, angststoornis en trauma.
De inzet van lichaamsgerichte therapievormen
Lichaamsgerichte therapievormen zoals biofeedback, hartcoherentie en PMT kunnen effectief ingezet worden bij het verminderen van verschillende psychische klachten en ook een waardevolle aanvulling zijn op andere behandeltechnieken. In de praktijk, en ook uit onderzoek, zien we dat deze methode effectief kunnen bijdrage bij het verminderen van angstklachten (Goessl et al., 2017), stemmingsklachten, verwerken van trauma maar ook bij migraine (Nestoriuc et al., 2007), ADD/ADHD en hoge bloeddruk (Biofeedback Vereniging Nederland, 2021).
Het mooie van verschillende vormen van lichaamsgerichte therapie is dat je oefeningen leert die je ook vaak zelf thuis kan passen, zelfs na afloop van het behandeltraject. Hierdoor heb je minder kans dat de klachten weer terugkomen. Daarnaast zijn behandelmethoden zoals biofeedback en hartcoherentie heel concreet en inzichtelijk, wat vaak veel houvast geeft in de behandeling. Lichaamsgerichte therapievormen zijn dan ook vaak kortdurende trajecten wanneer je vervolgens zelf aan de slag gaat met de geleerde technieken.
Combinatie met andere behandelmethoden
Lichaamsgerichte therapievormen kunnen een sterke aanvulling zijn op andere (cognitieve) behandelmethode zoals Cognitieve Gedragstherapie, ACT of EMDR. Je brein en lichaam vormen een sterk netwerk en door de combinatie van behandelmethoden (holistische benadering) kunnen we beiden aanspreken in het verminderen van psychische klachten. Zo leer je bijvoorbeeld niet alleen de signalen te herkennen van je lichaam, maar ook hoe je daar anders mee om kunt gaan. Ook kan lichaamsgerichte therapie je helpen om bepaalde gedachten en gedrag te ervaren en je daarmee tot nieuwe inzichten brengen.
Vergoedingen lichaamsgerichte therapie
Een behandeling door een psycholoog kan vergoed worden vanuit de basisverzekering (basis GGZ), alleen onder verwijzing van een (huis)arts. Daarbij bepaald je type klacht, de afspraken die een psychologen praktijk heeft met de verzekeraar en de behandelmethode de mogelijke vergoeding. Lichaamsgerichte therapievormen vallen over het algemeen niet onder de basisverzekering maar worden gezien als complementaire zorg. De meeste zorgverzekeraars bieden wel een vergoeding vanuit de aanvullende verzekeringen voor deze type zorg. Laat je dus altijd goed informeren, lees ook meer op onze pagina over vergoedingen.
Ben jij op zoek naar een psycholoog in de omgeving Zeist of Soest die lichaamsgericht werkt? Of ben je benieuwd of Biofeedback iets voor jou is? Bij psychologenpraktijk BrainNetwork helpen we je graag. Neem vrijblijvend contact met ons op, dan kunnen we kijken naar de mogelijkheden voor jou.
In onze Psychologie Blog vind je meer artikelen over de inzet van lichaamsgerichte therapievormen
Iedereen is weleens bang. Angst is een natuurlijke emotie die opspeelt bij dreigend gevaar. Bij buitenproportionele angst- en paniekklachten is er echter iets anders aan de hand: de angst speelt op in situaties waarin er geen daadwerkelijk gevaar is. Je kunt tijdens een angstaanval bijvoorbeeld denken dat je doodgaat als je in de supermarkt staat. Deze klachten van angst en paniek kunnen vanwege de intensiteit een grote belemmering vormen in het dagelijkse leven. Gelukkig kunnen de klachten worden verholpen! In deze blog lichten we meer toe over angst- en paniekklachten en de oplossingen die hiervoor zijn.
Welke soorten angst zijn er?
We willen je eerst meer uitleggen over de herkomst en het ontstaan van angst. Angst komt vaak voor. De schatting is dat in Nederland ruim één miljoen mensen weleens angstaanvallen hebben gehad, ook wel paniekaanvallen genoemd. Angst- en paniekklachten kunnen zich op verschillende manieren uiten en kunnen verschillen in ernst. Ook zijn er verschillende soorten angsten, waaronder agorafobie (straatvrees), sociale fobie, specifieke fobie, ziektevrees, posttraumatische stress (PTSS), dwangstoornis, separatieangststoornis en dysmorfofobie (verstoorde lichaamsbeleving).
Om van angstklachten af te komen, is het belangrijk om eerst vast te stellen van welke soort angst er sprake is.Een burn-out komt voort uit omgevingsfactoren, zoals stress door je werk, school of thuissituatie. Dit kan voor iedereen anders zijn, net zoals onze stressgevoeligheid verschilt. Verder kunnen je persoonlijke eigenschappen een rol spelen, zoals perfectionise, onzekerheid, een groot verantwoordelijkheidsgevoel, of competitief, ambitieus of prestatiegericht zijn.
Hoe ontstaan angst en paniek?
De oorzaak van angst- of paniekklachten kan te maken hebben met allerlei factoren. Wanneer de angst die opspeelt structureel is en je dagelijkse of sociale functioneren belemmert, spreken we hierbij van een angst- of paniekstoornis. Erfelijkheid, opvoeding en ervaringen in de jeugd kunnen een rol spelen. Angst kan voortkomen uit bepaalde persoonlijkheidseigenschappen, zoals een laag zelfbeeld, een sterke controlebehoefte of moeite hebben met grenzen stellen. Ook langdurige stress en spanning vergroten de kans op angstklachten, evenals een hoge stressgevoeligheid. Een ongezond leven, met slechte eetgewoonten en weinig beweging, kan hier tevens aan ten grondslag liggen. Verder kan het gebruik van middelen, zoals alcohol of drugs, van invloed zijn.
Op specifieker niveau ontstaan angst- en paniekklachten door een trigger: een gebeurtenis of situatie die de klachten in gang zet. Er kunnen diverse triggers ten grondslag liggen aan de klachten. Ze kunnen te maken hebben met de bepaalde angst waarvan sprake is, bijvoorbeeld bij een specifieke fobie. Zo heb je bij agorafobie last van angst in openbare ruimtes, met name als je niet eenvoudig weg kunt: openbaar vervoer, een rij bij de kassa in de supermarkt, een lift, of een bioscoop- of concertzaal.
Verder is het vaak zo dat de angst wordt gekoppeld aan een bepaalde situatie of gebeurtenis. Stel je voor dat je eens enorm misselijk bent geworden in de kantine op je werk of in de supermarkt tussen het eten, terwijl je de hele dag al niet zo lekker was. Je hersenen kunnen deze specifieke situatie nu gaan koppelen aan dit gevoel: als ik in de kantine ben, dan word ik ziek. Hieruit blijkt ook dat het om een drogreden gaat, zoals vaak het geval is bij buitensporige angstklachten. De werkelijke reden is namelijk dat je je überhaupt al slecht voelde die dag, wat in principe niets met de kantine te maken heeft. De angst speelt dus zonder daadwerkelijk gegronde reden op, waar je steeds weer last van kunt ervaren. Met de juiste behandeling van angst- of paniekklachten lukt het je om dit los van elkaar te koppelen, waarna de angst zal afnemen.
Wat voel je in je lichaam bij angst of paniek?
Angst is een lichamelijk fenomeen. Het lichaam reageert heel heftig tijdens een aanval van paniek. Je dagelijks functioneren kan daarom ernstig worden verstoord bij een angststoornis: het maakt de stoornis erg vervelend en beperkend. Vanuit het brein, dat overactief en overprikkeld is, wordt het lichaam aangestuurd tijdens een moment van angst of paniek. Je kunt allerlei lichamelijke verschijnselen ervaren, zoals een bonzend hart, droge mond, misselijkheid, trillen, kortademigheid, zweten, rillingen, benauwdheid of wazig zien. Dit versterkt het gevoel dat er iets vreselijks staat te gebeuren: je raakt in paniek!
In werkelijkheid kunnen deze lichamelijke verschijnselen echter geen kwaad. Ze zijn natuurlijk enorm vervelend, maar ze zijn onschuldig. Het is een manier van je lichaam om zich klaar te maken voor alertheid en actie, aangestuurd door de angstsignalen vanuit je brein. Het is niet het geval dat je zult flauwvallen, een hartaanval krijgt, gek zult worden of, nog erger, zult sterven.
Bij angst- en paniekklachten is dat echter wel waar voor wordt gevreesd: er is een grote angst voor het opspelen van de lichamelijke verschijnselen, met het idee dat niemand hierbij kan helpen. Je denkt dat het om een ernstige lichamelijke ziekte gaat, zoals een hartaanval. Hier ben je extreem alert op. Je hebt het gevoel dat je de lichamelijke reactie niet onder controle hebt, waarbij de reactie steeds heviger kan worden. Je lichaam en je brein zijn uit balans geraakt en reageren op elkaar, wat het sterke gevoel van angst teweegbrengt. Juist deze angst voor de lichamelijke verschijnselen maakt het risico op een volgende aanval groter.
Gevolg van angststoornis: situaties en plaatsen vermijden
Om het opspelen van de angstklachten te voorkomen, ga je bepaalde situaties of plekken het liefst uit de weg. Je gaat niet meer met de trein, komt niet meer in de supermarkt of gaat niet meer naar de tandarts. Hoewel dit een veilige oplossing lijkt, versterkt dit eigenlijk het probleem: de angst wordt in stand gehouden. Ook kan de angst verder toenemen, als je andere vergelijkbare situaties gaat koppelen aan de situaties die je uit de weg gaat. Het gevaar voor isolement ligt op de loer, waarbij je in het ergste geval niet of nauwelijks meer de deur uitgaat.
Wat is de oplossing voor angst- en paniekklachten?
Om van een angst- of paniekstoornis af te komen, moet je de angst onder ogen zien. Hoe eng en onhaalbaar dit ook lijkt: het is belangrijk dat het vermijden stopt. Je kunt de situaties namelijk niet voor eeuwig vermijden, en je kunt niet voor altijd waakzaam blijven voor het gevaar voor de situaties waar je bang voor bent.
Bij het aangaan van de confrontatie is het belangrijk om te gaan ervaren dat je verwachting en gevoel over de situatie niet kloppen met de werkelijkheid. Er dreigt geen groot gevaar. Je valt niet flauw en gaat niet dood. Stapje voor stapje moet je je dit gaan realiseren: dit zal heel geleidelijk gaan. Het herstel heeft tijd nodig, wat soms best confronterend kan zijn. Je hoeft dit niet zelf te doen: met een angststoornis behandeling door een psycholoog onderneem je de juiste stappen onder goede begeleiding.
Behandeling voor een angst- en paniekstoornis door de psycholoog
Om op de lange termijn van angst- en paniekklachten af te komen, is het verstandig om hiervoor in behandeling te gaan. Bij de juiste behandeling zijn de klachten voor angst en paniek vaak gelukkig goed op te lossen. Tijdens de therapie wordt de confrontatie aangegaan, ook wel ‘exposure’ genoemd. Het is hierbij essentieel dat de behandeling voor de angststoornis een persoonlijke aanpak kent. De klachten en triggers zijn immers voor iedereen anders: hier moet de behandeling op worden afgestemd.
De meest toegepaste behandeling voor angstklachten is cognitieve gedragstherapie, waarmee je inzichten krijgt in je gedachten en gedrag. Met de oefeningen in de behandeling kom je de angst onder ogen. De oefeningen worden stapsgewijs opgebouwd, van makkelijk naar moeilijk. Je bouwt hiermee langzaamaan je oude gedachten en gevoelens over de situatie af, en doet nieuwe gedachten en gevoelens op over de daadwerkelijke situatie. Je leert anders naar de situatie kijken. Bij psychologen praktijk BrainNetwork helpen we je hier graag bij, met een persoonlijke behandeling.
Aangezien angst- en paniekklachten sterk lichamelijk zijn, combineren we in onze praktijk cognitieve gedragstherapie vaak met lichaamsgerichte therapie. Je kunt denken aan Biofeedback of Psychomotorische therapie. Hiermee leer je de signalen die je lichaam geeft beter te begrijpen: zo kun je beter omgaan met en reageren op bijvoorbeeld de duizeligheid, het trillen en de verhoogde hartslag. Ook dit draagt eraan bij om weer de rust te vinden in situaties die je vreest, en om de klachten structureel te verminderen.
Ervaar je angst- en paniekklachten en wil je hiervoor in behandeling? Neem vrijblijvend contact met ons op: we staan voor je klaar.
Iedereen is wel eens bang om een foutje te maken of iets te doen waarvan je niet overtuigd bent dat je het kunt. In bepaalde mate kunnen we spreken van gezonde spanning. Het zet je aan tot actie en kan een motivator zijn om net een tandje bij te zetten en het beste uit jezelf te halen. Maar wanneer deze spanning wel erg vaak aanwezig is en oploopt, verlaagt het je prestaties en zelfvertrouwen. We spreken dan van faalangst: je bent steeds bang om te falen. Wat is faalangst precies en wat kun je eraan doen?
Faalangst: een uitleg
Faalangst is een specifieke vorm van angst die altijd gebonden is aan een taak en zich vaak kadert binnen situaties waarin men moet presteren, wordt beoordeeld of denkt te worden beoordeeld. Je bent bij faalangst bang dat je niet voldoet aan bepaalde verwachtingen en dat je een taak laat mislukken.
Er zijn drie soorten faalangst:
Angst voor schoolse zaken;
Angst voor sociale zaken;
Angst voor motorische competitieve zaken.
Faalangst ontwikkelt zich in de loop van het leven. Naarmate je je meer bewust wordt van je sociale omgeving, zal ook deze angst zich verder ontwikkelen.
De angst om te falen komt dan ook voor in verschillende leeftijdsfases en in verschillende gradaties. Bij de een leidt dit bijvoorbeeld tot een negatieve invloed op schoolprestaties, bij de ander blijft het enigszins beheersbaar.
Wanneer je angsten hevig zijn kan het erg belemmerend zijn in het functioneren en kan dit leiden tot psychische problemen en lichamelijke klachten. In dat geval is het verstandig om hulpt te vragen en je angst aan te pakken.
Heb ik faalangst?
Op de basisschool heeft ongeveer 1 op de 10 kinderen last van faalangst. Op het middelbaar onderwijs is dit aantal zelfs verdubbeld naar 1 op de 5 leerlingen! Kinderen, jongeren en volwassenen met deze klachten hebben vaak belemmerende gedachten, zoals: ‘Het zal wel weer niet lukken’. De angst om te falen wordt toegeschreven aan het eigen kunnen, waardoor dit een negatieve invloed heeft op het zelfvertrouwen. Hierdoor ontwikkelen mensen met faalangst vaak ook een negatief zelfbeeld.
Waar faalangst toe kan leiden:
Lichamelijke klachten, zoals maag- en darmklachten, hoofdpijn, zweten en hartkloppingen;
Slaapproblemen;
Uitstelgedrag en vermijding;
Niet meer goed na kunnen denken: black-outs.
Wat kan ik aan faalangst doen?
Bij angst om te falen spelen je gedachten een belangrijke rol. Je hebt negatieve gedachten over jezelf en de taken die je moet doen. Door inzicht te krijgen over deze gedachten en welke invloed ze hebben op je gevoel en je gedrag, kan er worden gewerkt aan meer helpende gedachten. Door andere, positieve gedachten te creëren, neemt de angst af en krijg je meer zelfvertrouwen. Cognitieve gedragstherapie kan je daarbij helpen.
Ook ontspanningsoefeningen, zoals bij Hartcoherentie training, kunnen je helpen bij faalangst. Bij angst ontstaat er namelijk spanning in je lichaam. Dit kan ervoor zorgen dat je niet meer helder kunt denken en dat je erg op jezelf gericht bent. Door te ontspannen, kun je meer ruimte in het hoofd creëren, waardoor je rustig kunt nadenken en niet in volledige stress schiet.
Heb jij zelf last van faalangst? Of heeft je kind last van faalangst? Bij psychologen praktijk BrainNetwork kunnen we helpen om de angst te verminderen. Neem gerust contact met ons op om vrijblijvend de mogelijkheden te bespreken.